Ο Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Γιώργος Μίλεσης, μας μιλάει για ένα «όπλο» που έχουμε έναντι της πανδημίας του νέου κορωνοϊού, τη βιταμίνη D.

Από τη στιγμή που πέφτει σταδιακά η θερμοκρασία, είναι δεδομένο ότι το ανοσοποιητικό μας θα δοκιμαστεί διπλά φέτος το χειμώνα. Όχι μόνο έναντι της πανδημίας του κορωνοϊού, αλλά και έναντι της εποχικής γρίπης, που λογικά θα συνυπάρχει. Υπάρχει τρόπος να προστατευτούμε, εκτός από την καθαριότητα, την κοινωνική αποστασιοποίηση και τη χρήση μάσκας; Θα βοηθούσε π.χ. η λήψη κάποιου συμπληρώματος;

Είναι η βιταμίνη D η απάντηση;
Αρκετές έρευνες συνδέουν την ανεπάρκεια βιταμίνης D με τη λοίμωξη από κορωνοϊό και την εμφάνιση πιο σοβαρών συμπτωμάτων. Γι’ αυτό ερευνάται κατά πόσο η λήψη συμπληρώματος βιταμίνης D μπορεί να προστατέψει από τις πιο έντονες εκδηλώσεις της λοίμωξης. Αυτό που ξέρουμε σίγουρα είναι ότι η ανεπάρκεια βιταμίνης D αυξάνει την ευαισθησία σε λοιμώξεις. Αν και δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία ότι μπορεί να προλάβει ή να θεραπεύσει τη λοίμωξη από COVID-19, τα δεδομένα που όντως έχουμε υποδεικνύουν πιθανή ευεργετική επίδραση (1).

Ανοσολογικές επιδράσεις της βιταμίνης D
Αποδεικνύεται επίσης ότι η βιταμίνη D εκδηλώνει αντιφλεγμονώδεις και ανοσορρυθμιστικές επιδράσεις, βοηθώντας στη διέγερση των ανοσολογικών αμυντικών συστημάτων, όπως είναι τα μακροφάγα και τα Τ-λεμφοκύτταρα (2). Αντίθετα, η ανεπάρκειά της ευνοεί μια διαδικασία που είναι γνωστή ως «καταιγίδα κυτοκινών» (cytokine storm), που αφορά μη ελεγχόμενη απελευθέρωση προφλεγμονωδών παραγόντων σε απάντηση σε λοίμωξη ή άλλους παράγοντες. Κάτι που μπορεί να προκαλέσει σοβαρή ιστική βλάβη και να αποτελέσει κύρια αιτία πολυοργανικής ανεπάρκειας, οξέος αναπνευστικού συνδρόμου (ARDS, acute respiratory distress syndrome) ευνοώντας την πρόοδο και τη σοβαρότητα της νόσου (3). Για παράδειγμα, οι ασθενείς που νοσούν σοβαρά από COVID-19 φαίνεται πως απελευθερώνουν μεγάλες ποσότητες κυτοκινών, όπως οι ιντερλευκίνες 1 και 6 (4).

Σε ανεπάρκεια βιταμίνης D
Πρώιμη έρευνα έδειξε ότι η βιταμίνη D μειώνει τον κίνδυνο λοίμωξης του αναπνευστικού, με τα οφέλη να είναι μεγαλύτερα σε άτομα με ανεπάρκεια αυτής (5). Παρόμοια, βρέθηκε ότι οι θάνατοι από COVID-19 τείνουν να είναι περισσότεροι σε χώρες μακριά από τον Ισημερινό, όπου η ανεπάρκεια βιταμίνης D είναι συχνή, εξαιτίας της ανεπάρκειας ηλιοφάνειας (6). Γεγονός που ενισχύει τη σημασία της στην ομαλή λειτουργία του ανοσοποιητικού μας συστήματος: σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη συσχετίστηκε το θετικό τεστ για κορωνοϊό με ανεπάρκεια στη βιταμίνη, ανεξάρτητα από την ηλικία, την παρουσία παχυσαρκίας ή άλλες παθολογικές καταστάσεις (7). Αφετέρου, μελέτη που δημοσιεύθηκε τον προηγούμενο μήνα στο PLoS ONE αναφέρει ότι όσοι νοσηλευόμενοι ασθενείς για COVID-19 είχαν ανεπάρκεια σε βιταμίνη D είχαν πιο έντονα συμπτώματα, συχνά θανάσιμα (8). Βέβαια, υπάρχει και η αντίθετη άποψη: έρευνα στο Ηνωμένο Βασίλειο αναφέρει πως δεν βρήκε συσχέτιση ανάμεσα στα επίπεδα βιταμίνης D και τη λοίμωξη από κορωνοϊό (9). Ωστόσο, όπως αναφέρουν οι ίδιοι ερευνητές τα στοιχεία τους αφορούν μετρούμενα επίπεδα της βιταμίνης D μέχρι και 14 χρόνια πριν το test, χωρίς να συμπεριληφθεί η πιθανότητα λήψης συμπληρώματος από τότε μέχρι σήμερα. Κάτι που προφανώς αποδυναμώνει την ισχύ των ευρημάτων.

Επίδραση βιταμίνης D σε ασθενείς με COVID-19
Πέραν όμως από τις μελέτες παρατήρησης, αυτό που συμφωνούν όλοι είναι ότι χρειάζονται τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες (RCTs, randomized controlled trials) για να εξαχθούν κλινικά συμπεράσματα και, κατ’ επέκταση, οδηγίες.

Σε μια ισπανική μελέτη δόθηκε calcifediol, μια ενεργή μορφή βιταμίνης D, σε 50 νοσηλευόμενους ασθενείς με COVID-19 – ενώ άλλοι 26 ασθενείς δεν το έλαβαν (10). Σε όλους τους ασθενείς δόθηκε υδροξυχλωρικίνη και αζιθρομυκίνη. Μόνο ένας ασθενείς που έπαιρνε βιταμίνη D κατέληξε στην εντατική, σε αντίθεση με τους μισούς ασθενείς της ομάδας ελέγχου. Αν και το δείγμα ασθενών είναι μικρό, φαίνεται πως υπάρχει μια ένδειξη για τη συμμετοχή της βιταμίνης D στη μείωση της έντασης των συμπτωμάτων.

Προς επιβεβαίωση των θεωριών μάλιστα, διενεργούνται δυο RCTs στο πανεπιστήμιο του Chicago με χορήγηση βιταμίνης D, σε ασθενείς και μη.

Να πάρω συμπλήρωμα;
Αν και η χορήγηση βιταμίνης D φαίνεται να έχει καλή προοπτική, δεν πρόκειται να είμαστε σίγουροι για την αποτελεσματικότητά της, αν δεν ολοκληρωθούν πρώτα οι ανάλογες RCTs.

Προφανώς όμως έχουμε αρκετούς λόγους να πάρουμε ανάλογο συμπλήρωμα, κυρίως διότι τα επίπεδά της εμφανίζονται χαμηλά σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Σ’ αυτά πρέπει να προσθέσουμε την ηλικία, την περιορισμένη έκθεση στο ηλιακό φως, την παχυσαρκία και άλλες παθολογικές συνθήκες –που αυξάνουν τον κίνδυνο ανεπάρκειας της βιταμίνης D.

Σε κάθε περίπτωση, η λήψη 1000-4000 IU συμπληρώματος βιταμίνης D πρέπει μεν να γίνεται πάντοτε με τη σύμφωνη γνώμη του θεράποντα ιατρού, αλλά ωφελεί περισσότερο όσους έχουν ήδη ανεπάρκεια σ’ αυτήν.

Γιώργος Μίλεσης MSc Κλινικός Διαιτολόγος
[email protected]
www.milessis.gr 
FB page: milessisgeorge

Πηγές

Covid-19 Treatment Guidelines: Vitamin D. available at: https://www.covid19treatmentguidelines.nih.gov/adjunctive-therapy/vitamin-d/

Di Rosa M, Malaguarnera M, Nicoletti F, Malaguarnera L. Vitamin D3: a helpful immuno-modulator. Immunology. 2011; 134(2):123-139. doi:10.1111/j.1365-2567.2011.03482.x

Ye Q, Wang B, Mao J. The pathogenesis and treatment of the `Cytokine Storm’ in COVID-19. J Infect. 2020; 80(6):607-613. doi:10.1016/j.jinf.2020.03.037

Silberstein M. Vitamin D: A simpler alternative to tocilizumab for trial in COVID-19? Med Hypotheses. 2020; 140:109767. doi:10.1016/j.mehy.2020.109767

Martineau AR, et al. Vitamin D supplementation to prevent acute respiratory tract infections: systematic review and meta-analysis of individual participant data. BMJ 2017; 356:i6583, doi: https://doi.org/10.1136/bmj.i6583

Rhodes J, Dunstan F, Laird E, et alCOVID-19 mortality increases with northerly latitude after adjustment for age suggesting a link with ultraviolet and vitamin DBMJ Nutrition, Prevention & Health 2020;bmjnph-2020-000110. doi: 10.1136/bmjnph-2020-000110

Meltzer DO, Best TJ, Zhang H, Vokes T, Arora V, Solway J. Association of Vitamin D Status and Other Clinical Characteristics With COVID-19 Test Results. JAMA Netw Open. 2020; 3(9):e2019722. doi:10.1001/jamanetworkopen.2020.19722

Maghbooli Z, Sahraian MA, Ebrahimi M, Pazoki M, Kafan S, Tabriz HM, et al. (2020) Vitamin D sufficiency, a serum 25-hydroxyvitamin D at least 30 ng/mL reduced risk for adverse clinical outcomes in patients with COVID-19 infection. PLoS ONE 15(9): e0239799. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0239799

Hastie CE, et al. Vitamin D concentrations and COVID-19 infection in UK Biobank, Diabetes & Metabolic Syndrome: Clinical Research & Reviews, 2020; 14(4): 561-5, https://doi.org/10.1016/j.dsx.2020.04.050

Castillo ME, et al. “Effect of calcifediol treatment and best available therapy versus best available therapy on intensive care unit admission and mortality among patients hospitalized for COVID-19: A pilot randomized clinical study”, The Journal of Steroid Biochemistry and Molecular Biology, 2020; 203: 105751, https://doi.org/10.1016/j.jsbmb.2020.105751