Ο Γιάννης Ιωαννίδης στην προπονητική του καριέρα φορούσε το ίδιο σακάκι πάντα, κρατούσε ακριβώς τα ίδια πράγματα στα χέρια του και επαναλάμβανε τις ίδιες ακριβώς ενέργειες πριν από κάθε παιχνίδι. Λέτε να ήταν προληπτικός;

Η απάντηση γνωστή και χιλιοειπωμένη. Φυσικά και ήταν αλλά και ποιός είναι αυτός που με σιγουριά μπορεί να πει ότι όλες αυτές οι προκαταλήψεις που κυκλοφορούν τον έχουν αφήσει παντελώς ανεπηρέαστο;

Δυστυχώς, οι δεισιδαιμονίες είναι βαθιά ριζωμένες στην παράδοση και την ιστορία του κάθε λαού. Πολλές μάλιστα έχουν πάρει και παγκόσμια…χροιά. Τα πράγματα είναι απλά: όταν ο ανθρώπινος εγκέφαλος αδυνατεί να εξηγήσει κάτι, είναι πιο εύκολο να «εφεύρει» ιστορίες που διαρκούν στον χρόνο.

1. Ωχ, μαύρη γάτα

Η γάτα είναι ένα ζώο που έχει λατρευτεί από τον άνθρωπο εδώ και αιώνες. Στην αρχαία Αίγυπτο, απολάμβανε τον σεβασμό όλων, ενώ σήμερα στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 81 εκατομμύρια γάτες ως κατοικίδια.

Γιατί λοιπόν να θεωρείται γρουσουζιά αν δει κάποιος μία μαύρη γάτα (ειδικά να περνάει κάθετα έναν δρόμο); Εικάζεται ότι αυτή η δεισιδαιμονία προέρχεται από την εποχή των μαγισσών, όταν αυτές συνήθιζαν να έχουν γάτες ως κατοικίδια. Οι μάγισσες ήταν κακή τύχη άρα και τα κατοικίδιά τους.

2. Μακριά από τη σκάλα

Ειλικρινά, αυτή η προκατάληψη είναι αν μη τι άλλο, η πιο λογική. Γιατί ποιος θα ήθελε να έχει την ευθύνη ότι σκούντησε τη σκάλα και έπεσε ένας εργάτης; Μια άλλη θεωρία βέβαια, υποστηρίζει ότι αυτή η δεισιδαιμονία προέρχεται από μια χριστιανική πίστη για την Αγία Τριάδα.

Ό,τι δηλαδή, μία σκάλα που στέκεται σε έναν ένα τοίχο, σχηματίζοντας ένα τρίγωνο (που συμβολίζει την Αγία Τριάδα), εάν κάποιος περάσει από κάτω, αυτό σημαίνει ότι «σπάει» το τρίγωνο, άρα πρόκειται για βλασφημία. Βέβαια, υπάρχει και η άλλη δημοφιλής θεωρία, που θεωρεί ότι μία σκάλα μοιάζει με μία μεσαιωνική αγχόνη, άρα είναι γκαντεμιά.

3. Η τύχη του πρωτάρη

Συνήθως στα τυχερά παιχνίδια, οι «παλιοί» ρίχνουν φταίξιμο για τη χασούρα τους στην «τύχη του πρωτάρη», καθώς αν και ασυνήθιστο ένας αρχάριος να κερδίζει τους έμπειρους παίχτες, πολλές φορές τα καταφέρνει.

Η λογική βέβαια λέει ότι οι παλιοί παίχτες μπορούν να μειώσουν την απόδοσή τους λόγω άγχους, ενώ αντίθετα οι αρχάριοι έχουν πλήρη άγνοια…κινδύνου. Μήπως όμως πρόκειται για ένα από στατιστικό λάθος, ειδικά σε παιχνίδια που αφορούν αποκλειστικά στην τύχη;

Ή, όπως και σε πολλές προλήψεις, η πίστη στην τύχη του πρωτάρη μπορεί να προκύψει λόγω της… πόλωσης της επιβεβαίωσης; Η πόλωση της επιβεβαίωσης είναι ένα ψυχολογικό φαινόμενο κατά το οποίο οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να θυμούνται τα γεγονότα που ταιριάζουν στη δική τους κοσμοθεωρία. Αν δηλαδή πιστεύετε ότι θα πάτε για να κερδίσετε, γιατί είστε αρχάριος, είναι πολύ πιθανό να θυμάστε μόνο τις φορές που συνέβη αυτό και όχι τις άπειρες άλλες που καταλήξατε τελευταίος και καταϊδρωμένος.

4. Προσοχή στον καθρέφτη

Σύμφωνα με την παράδοση, αν σπάσει κάποιος έναν καθρέφτη θα τον «κυνηγάνε» 7 χρόνια κακής τύχης. Η δεισιδαιμονία αυτή φαίνεται να προέρχεται από την πεποίθηση ότι οι καθρέφτες δεν αντανακλούν ακριβώς την εικόνα σας, αλλά κατέχουν και κομμάτια της ψυχής σας. Μάλιστα, η πεποίθηση αυτή ήταν τόσο έντονη, που παλιά στη Ν. Αμερική, οι άνθρωποι συνήθιζαν να καλύπτουν τους καθρέφτες στο σπίτι, όταν κάποιος πέθαινε, για να μην εγκλωβιστεί η ψυχή του. Το ίδιο ακριβώς κάνουν ακόμα στην ελληνική επαρχία.

5. Λαγοπόδαρο για τύχη

Τα φυλαχτά υπάρχουν για να διώχνουν το κακό. Σταυροί, σκόρδα και ό,τι άλλο βάζει ο νους σας είχαν επιστρατευτεί στο όνομα της μάχης απέναντι στα «στοιχειά». Τα λαγοπόδαρα ξεκίνησαν πιθανότατα από τις πρόωρες κελτικές φυλές στη Βρετανία, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι προέκυψαν από κάποια φυλή της Αφρικής ή της Αμερικής, που επιδίδονταν σε διάφορες τοπικές τελετές.

6. Για να δω τα χέρια σας

Η γνωστή χειρονομία (που συνήθως κάνετε πίσω από τη πλάτη όταν λέτε ψέματα) να σταυρώνετε τα δάχτυλα δηλαδή, εικάζεται ότι χρονολογείται από τον πρώιμο Χριστιανισμό. Η ιστορία λέει ότι τότε δύο άνθρωποι χρησιμοποιούνταν για να σταυρώνουν τα δάχτυλά τους όταν έκαναν μια ευχή. Αυτή η κίνηση ήταν ένα σύμβολο της υποστήριξης του ενός απέναντι στον άλλον, που έκανε την ευχή.

Εξάλλου, εκείνη την εποχή οτιδήποτε σχετίζονταν με το σχήμα του χριστιανικού σταυρού, δηλαδή με την ένωση/διασταύρωση δύο ξύλων, δαχτύλων, χεριών κ.λπ θεωρούνταν καλή τύχη.

7. Χτύπα ξύλο

Αυτή η φράση είναι σχεδόν σαν ένα «λεκτικό φυλαχτό», σχεδιασμένο για να αποκρούσει την κακή τύχη μετά από μία…δελεαστική μοίρα. Με απλά λόγια, αν γίνει κάτι καλό, χτυπάτε ξύλο για να ξορκίσετε το κακό. Η εμμονή στο ξύλο μπορεί προέρχεται από παλιούς μύθους για τα καλά πνεύματα της φύσης (στα δέντρα) ή από το χριστιανικό σταυρό. Παρόμοιες φράσεις αφθονούν σε πολλές γλώσσες, γεγονός που υποδηλώνει ότι η επιθυμία να μην διαταραχθεί τίποτα ήταν κοινή.

8. Τρίτη και 13

Η Δύση επιμένει στο Παρασκευή και 13 αλλά όσο κανείς πλησιάζει προς την Ανατολή, η μέρα αλλάζει και ο αριθμός παραμένει. Για την ελληνική επικράτεια η δεισιδαιμονία της Τρίτης και 13 αποδίδεται στην άλωση της Κωνσταντινούπολης. Τρίτη 29 Μαΐου 1453, η αρχή μίας σκοτεινής εποχής για τους Έλληνες, που εύκολα θα μπορούσε να αποτελέσει «λεία» κακής τύχης. Ειδικά μάλιστα εάν προσθέσετε το 1453. Άθροισμα: τι άλλο; 13.

Βέβαια, η προδιάθεση για το 13 υπήρχε από ακόμα πιο παλιά καθώς ήταν ο αριθμός αμέσως μετά την …ολοκλήρωση, δηλαδή το 12 που θεωρούνταν έναν άρτιος και …σωστός αριθμός. Δώδεκα οι άθλοι του Ηρακλή, 12 και οι θεοί του Ολύμπου, 12 οι μήνες του χρόνου, 12 και μαθητές του Χριστού κ.α. Άρα η… κοινή λογική εύκολα απέδωσε τη «ρετσινιά» του γρουσούζη στο 13.

9. 666

Τρία εξάρια στη σειρά προκαλούν ρίγος σε πολλούς. Η δεισιδαιμονία αυτή, παραπέμπει στην Αγία Γραφή. Στο βιβλίο της Αποκάλυψης, το 666 δίνεται ως ο αριθμός του «θηρίου» και συχνά ερμηνεύεται ως σημάδι του Σατανά. Σύμφωνα με το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης στο Μπάφαλο και τον ανθρωπολόγο Philips Stevens, ο συγγραφέας της Αποκάλυψης έγραφε σε διωκόμενους χριστιανούς χρησιμοποιώντας έναν κώδικα, άρα οι αριθμοί και τα ονόματα είναι σύγχρονες αναφορές. Τα τρία εξάρια στη σειρά είναι ίσως το αριθμητικό ισοδύναμο των εβραϊκών γραμμάτων για τον πρώτο αιώνα του Ρωμαίου αυτοκράτορα Νέρωνα.

10. Ποιός άνοιξε ομπρέλα μέσα στο σπίτι;

Εικασίες και μύθοι υπάρχουν, αλλά η αλήθεια πίσω από την ανοιχτή ομπρέλα σε κλειστό χώρο και την κακή τύχη παραμένει ένα άλυτο μυστήριο. Ένας θρύλος μιλάει για μία ιστορία στην αρχαία ρωμαϊκή εποχή, όπου μία γυναίκα έτυχε να ανοίξει την ομπρέλα της, πριν καταρρεύσει το σπίτι της, ενώ κάποιος άλλος αναφέρει έναν Βρετανό πρίγκιπα, τον οποίο επισκέφτηκε ο τότε βασιλιάς, άνοιξε την ομπρέλα του και μέσα σε λίγους μήνες ο πρίγκιπας πέθανε.