O Στρατιωτικός Κλινικός Διαιτολόγος, Νικόλας Δήμζας, βάζει στο μικροσκόπιο τα ενεργειακά ποτά που είναι πολύ δημοφιλή κυρίως ανάμεσα στους εφήβους. Είναι, όμως, και ασφαλή;

Τα ενεργειακά ποτά είναι μια συνήθης και εύκολη επιλογή σε μια έξοδο και η κατανάλωσή τους από εφήβους και παιδιά τείνει να εξελιχθεί σε ένα συχνό φαινόμενο. Πόσο επιζήμια ή ωφέλιμα είναι όμως στα αλήθεια;

«Το x energy drink, σας βοηθά να ξεπεράσετε την κούραση όταν στερείστε ύπνο, σας βοηθά να συγκεντρωθείτε όταν το χρειάζεστε περισσότερο. Περιέχει δραστικά συστατικά και βιταμίνες που αυξάνουν την ενέργεια σας για να διατηρήσετε τον εγκέφαλο και το σώμα σας σε εγρήγορση». Η δύναμη του marketing αποτυπώνεται στις παραπάνω σειρές. Η βιομηχανία των ενεργειακών ποτών είναι από τις ταχύτερα εξελισσόμενες. Κατά κανόνα τα ενεργειακά ποτά προωθούνται προς κατανάλωση επειδή ενισχύουν την συγκέντρωση και την απόδοση. Είναι υψηλής περιεκτικότητας σε καφεΐνη και απλούς υδατάνθρακες και ένα συνδυασμό άλλων συστατικών. Οι απλοί υδατάνθρακες είναι κατά κύριο λόγο σουκρόζη και γλυκόζη, συστατικά που ενισχύουν (παροδικά) την διάθεση, παράλληλα με την καφεΐνη που προκαλεί εγρήγορση και ετοιμότητα.

 Έφηβοι και κατανάλωση ενεργειακών ποτών
Αν και πρωταρχικά τα ενεργειακά ποτά απευθύνονταν κυρίως σε αθλητές, με τα χρόνια επεκτάθηκε τόσο η φήμη όσο και η κατανάλωση τους στο ευρύ κοινό. Η ταχύτατη εξάπλωση της κατανάλωσης τους μεταξύ των εφήβων είναι και λόγω των κοινωνικών μέσων δικτύωσης συνδυαστικά με την επιρρέπεια των εφήβων στο μάρκετινγκ. Και παρά το γεγονός πως η μέση κατανάλωση καφεΐνης μεταξύ των εφήβων μειώθηκε τις τελευταίες δυο δεκαετίες, η κατανάλωση ενεργειακών ποτών αυξήθηκε σημαντικά. Η αυξημένη κατανάλωση έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις καθώς σχετίζεται με περιστατικά κακής ποιότητας ύπνου, εξάρτηση, ταχυκαρδία ακόμα και εκδήλωση ψυχικών παθήσεων. Επιπλέον, έρευνες δείχνουν πως οι έφηβοι οι οποίοι καταναλώνουν ενεργειακά ποτά καθημερινά φαίνεται να εμφανίζουν μεγαλύτερες πιθανότητες να καταναλώνουν αλκοόλ και να καπνίζουν.

Ενεργειακά ποτά και καφεΐνη
Τα ενεργειακά ποτά όπως προαναφέρθηκε έχουν πολύ αυξημένη περιεκτικότητα σε καφεΐνη. Ένα μεγάλο ποσοστό αυτών είναι πιθανό να περιέχει και ποσότητες υψηλότερες των ανώτερων ορίων όπως καθορίζονται από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (Food and Drug Administrator). Η επίδραση της καφεΐνης ακόμα και σε μικρές ή μέτριες δόσεις είναι άμεση επειδή απορροφάται εύκολα. Αυτό σημαίνει πως δρα σε περίπου 15 λεπτά για όσους έχουν ευαισθησία στην δράση της καφεΐνης και εντός 60 λεπτών για τους υπόλοιπους. Η καφεΐνη δομικά είναι παρόμοια με την αδενοσίνη, μπορεί να συνδεθεί στους αντίστοιχους υποδοχείς και έτσι να αναστείλει την λειτουργικότητα της αδενοσίνης. Αυτή η αναστολή έχει σαν αποτέλεσμα την αυξημένη έκκριση κατεχολαμινών η οποία με την σειρά της διεγείρει το κεντρικό νευρικό σύστημα και έχει σαν αποτέλεσμα τη εγρήγορση και την αίσθηση «αυξημένης ενέργειας». Σε πολλά ενεργειακά ποτά, στην λίστα των συστατικών συναντάται και το γκουαράνα. Το guarana (γκουαράνα) είναι φυτό, οι σπόροι του οποίου περιέχουν την γκουαρανίνη, ουσία με δράση παρόμοια με αυτήν της καφεΐνης. Επομένως η περιεκτικότητα ορισμένων ενεργειακών ποτών σε καφεΐνη αυξάνεται ακόμα περισσότερο με την προσθήκη τέτοιου είδους συμπληρωμάτων.

Ενεργειακά ποτά και σωματικό βάρος
Αν και δεν έχει μελετηθεί εκτενώς, φαίνεται πως η αυξημένη καθημερινή κατανάλωση ενεργειακών ποτών σχετίζεται με κακές διατροφικές συνήθειες και αυξημένο δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ), δηλαδή αύξηση του σωματικού βάρους και συχνά παχυσαρκία. Το πιο συχνό φαινόμενο με την κατανάλωση τους είναι αφενός η απότομη αύξηση των επιπέδων ενέργειας η οποία ακολουθείται από απότομη πτώση. Εξαιτίας αυτών των απότομων αυξομειώσεων είναι πιθανό να καταναλώνονται θερμιδικά πυκνά τρόφιμα ώστε να επανέλθουν τα επίπεδα ενέργειας. Σταδιακά αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους και στην υιοθέτηση κακών διατροφικών συνηθειών.

Άλλες επιπτώσεις στην υγεία
Ηλικίες μεταξύ 13 και 19 ετών φαίνεται να έχουν τα υψηλότερα ποσοστά στην κατανάλωση ενεργειακών ποτών. Η διαθεσιμότητά τους, καθώς πωλούνται από το περίπτερο μέχρι το μίνι μάρκετ και τις αλυσίδες των σουπερ μάρκετ, τα καθιστά ακόμα πιο ελκυστικά. Όμως τι συνέπειες μπορεί να έχει; Κάποιες είναι οι απότομες εναλλαγές στην διάθεση, νευρικότητα, γαστρικές διαταραχές και πονοκέφαλοι. Πιο σοβαρές επιπτώσεις είναι η ταχυκαρδία, αρρυθμίες και οι ημικρανίες. Μακροπρόθεσμα οι συνεχείς διαταραχές ύπνου μπορεί να επιδράσουν σημαντικά στον φυσιολογικό κύκλο του ύπνου. Τα περισσότερα περιστατικά τοξικότητας που έχουν αναφερθεί οφείλονται στην περιεκτικότητα των ενεργειακών ποτών σε καφεΐνη, ταυρίνη και γκουαράνα.

Στρατιωτικός Κλινικός Διαιτολόγος
Νικόλας Δήμζας
www.docdiet.gr