Όσο κι αν νομίζετε ότι βγαίνετε αλώβητοι από τον κόσμο των social media, δεν βρίσκονται όλα ξεκάθαρα υπό τον έλεγχό μας, με τη διατροφή να επηρεάζεται σημαντικά και θετικά και αρνητικά.

Λίγοι είναι αυτοί που έχουν ξεφύγει από τα «δίχτυα» του Instagram και του Tik Tok τη σημερινή εποχή κι ακόμη κι αν το έχουν κατορθώσει, σίγουρα θα βρίσκονται σε κύκλο που είναι ενεργός σε αυτά και μπορεί να μεταφέρει την επίδρασή τους στα άτομα που έρχεται σε επαφή. Ως ιδιαίτερα οπτικές και επιδραστικές πλατφόρμες κοινωνικών μέσων, το Instagram και το TikTok επηρεάζουν σημαντικά τις διατροφικές συμπεριφορές, τις επιλογές τροφίμων και τις διατροφικές τάσεις. Η επίδραση αυτή οφείλεται κυρίως στο περιεχόμενο που μοιράζονται οι χρήστες, οι influencers και τα brands, το οποίο μπορεί να διαμορφώσει τις αντιλήψεις του κοινού για το τι είναι «υγιεινό», «μοδάτο» ή «επιθυμητό» όσον αφορά το φαγητό και τις διατροφικές συνήθειες. Αρκετές έρευνες έχουν δείξει πώς αυτές οι πλατφόρμες μας επηρεάζουν και μάλιστα με διάφορους τρόπους.

«Ταΐζουν» το μάτι
Το Instagram και το TikTok είναι οπτικές πλατφόρμες όπου το περιεχόμενο σχετικά με το φαγητό (φωτογραφίες, βίντεο και reel κ.λπ) παίζει κεντρικό ρόλο. Το πόσο ελκυστικό είναι οπτικά ένα φαγητό μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τις επιλογές των χρηστών, συχνά προωθώντας τρόφιμα που είναι αισθητικά ευχάριστα, αλλά όχι απαραίτητα υγιεινά. Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Appetite διαπίστωσε ότι οι εικόνες υγιεινών τροφίμων στο Instagram μπορεί να αυξήσει την πρόθεση των χρηστών να επιλέξουν παρόμοια υγιεινά τρόφιμα, ωστόσο, ισχύει και το αντίθετο: ελκυστικές εικόνες ανθυγιεινών τροφίμων μπορούν να οδηγήσουν σε αυξημένη κατανάλωσή τους.

Η επιρροή του μάρκετινγκ και των influencers
Οι influencers και οι διάφορες διασημότητες σε αυτές τις πλατφόρμες έχουν τη δύναμη να διαμορφώνουν τις διατροφικές συμπεριφορές των ακολούθων τους, προωθώντας ορισμένες δίαιτες, τρόφιμα ή προϊόντα. Όταν οι influencers προωθούν συγκεκριμένα τρόφιμα, οι ακόλουθοί τους είναι πιο πιθανό να τα θεωρήσουν επιθυμητά ή υγιεινά, ανεξάρτητα από τη διατροφική τους αξία, ειδικά όταν η προώθησή τους έρχεται από ένα όμορφο και λεπτό άτομο που θαυμάζουν, ανεξαρτήτως αν αυτό καταναλώνει αυτά τα οποία διαφημίζει. Έρευνα στο Public Health Nutrition επισημαίνει ότι οι νέοι άνθρωποι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στην επιρροή των influencers. Η μελέτη έδειξε ότι οι έφηβοι που εκτίθενται σε influencers που προωθούν ανθυγιεινά σνακ είναι πιο πιθανό να καταναλώσουν αυτά τα σνακ οι ίδιοι. 

Διατροφικές τάσεις μέσα από τα «Τι τρώω σε μια μέρα» βίντεο
Τα βίντεο αυτά των Influencers έκαναν θραύση στο Youtube και συνεχίζουν στο Tik Tok, εμπνέοντας τόσο θετικές όσο και αρνητικές αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες. Ενώ κάποιοι χρήστες μπορεί να υιοθετήσουν πιο υγιεινές διατροφικές συνήθειες ακολουθώντας fitness influencers, άλλοι μπορεί να αναπτύξουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες για τη διατροφή και την εικόνα του σώματος, ενώ ταυτόχρονα πολλές συμβουλές ενδεχομένως να μην είναι σωστές και σίγουρα όχι εξατομικευμένες. Μελέτη στο International Journal of Eating Disorders υποδηλώνει ότι η έκθεση σε περιεχόμενο που σχετίζεται με τη διατροφή στα κοινωνικά μέσα μπορεί να οδηγήσει σε δυσαρέσκεια με το σώμα και διαταραγμένες διατροφικές συμπεριφορές μεταξύ εφήβων και νεαρών ενηλίκων.

Food challenges και δίαιτες «της μόδας»
Άλλος ένα τρόπος κακής επιρροής των social media είναι και τα διάφορα food challenges που κυκλοφορούν πολύ στις πλατφόρμες και γίνονται viral, προκαλώντας τον κόσμο να κάνει κάτι ακραίο, όπως να φάει πολύ καυτερές τροφές ή μεγάλες ποσότητες Junk food σε μικρό χρονικό διάστημα, να κάνει food fights κ.ο.κ. Υπάρχουν επίσης προκλήσεις που περιλαμβάνουν ακραίο περιορισμό θερμίδων ή κατανάλωση συγκεκριμένων τροφίμων προωθώντας συγκεκριμένα είδη δίαιτας και διαδίδοντας λανθασμένες πληροφορίες σχετικά με τη διατροφή. Μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Frontiers in Psychology διαπίστωσε ότι οι προκλήσεις στα κοινωνικά μέσα που ενθαρρύνουν ακραίες διατροφικές συμπεριφορές μπορούν να οδηγήσουν σε διαστρεβλωμένη αντίληψη για το τι συνιστά μια υγιεινή διατροφή, ιδίως μεταξύ των νεότερων χρηστών.

Η παγίδα της παραπληροφόρησης
Ενώ ορισμένοι δημιουργοί περιεχομένου μπορεί να μοιράζονται πολύτιμες διατροφικές πληροφορίες, άλλοι μπορεί να διαδίδουν παραπληροφόρηση, οδηγώντας σε σύγχυση ή παραπλανημένες διατροφικές επιλογές. Η μη ρυθμιζόμενη φύση αυτών των πλατφορμών σημαίνει ότι η ανακριβής ή επιβλαβής συμβουλή μπορεί εύκολα να γίνει viral. Τα διάφορα είδη διατροφής πρέπει να ακολουθούνται εξατομικευμένα με καθοδήγηση από ειδικό κι όχι επειδή γίνονται δημοφιλή στα κοινωνικά δίκτυα. Παράδειγμα είναι η κετογονική διατροφή, η οποία ενώ βοηθά στην απώλεια βάρους, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την καρδιά λόγω της υπερκατανάλωσης κορεσμένων λιπαρών από πολλούς. Ανάλυση που δημοσιεύτηκε στο Journal of Medical Internet Research, άλλωστε, επιβεβαιώνει ότι σημαντικό μέρος του περιεχομένου που σχετίζεται με την υγεία σε πλατφόρμες όπως το TikTok και το Instagram στερείται επιστημονικής βάσης και οι χρήστες συχνά αποτυγχάνουν να αξιολογήσουν κριτικά την αξιοπιστία των πληροφοριών που παρέχονται.

Κοινωνική σύγκριση και διατροφικές διαταραχές
Η συνεχής έκθεση σε εικόνες και βίντεο με «ιδανικούς» σωματότυπους και «τέλειες» δίαιτες έχει ενισχύσει σημαντικά το φαινόμενο της σύγκρισης και της απογοήτευσης στις ημέρες μας, σε άτομα όλων των ηλικιών. Αυτό αναπόφευκτα μπορεί να ενισχύσει μη ρεαλιστικές προσδοκίες για την εικόνα του σώματος και να ενθαρρύνει ανθυγιεινές διατροφικές συμπεριφορές. Σύμφωνα με μια μελέτη στο Journal of Eating Disorders, υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της χρήσης κοινωνικών μέσων, της κοινωνικής σύγκρισης και του αυξημένου κινδύνου για διατροφικές διαταραχές, ειδικά μεταξύ των νέων γυναικών που αλληλεπιδρούν συχνά με περιεχόμενο διατροφής και fitness.

Το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι η χρήση φίλτρου, όχι όπως μας τη διδάσκουν τα social media, αλλά με την κλασική της έννοια. Φιλτράρουμε τις πληροφορίες μέσα από τη γνώση, την εκπαίδευση και συμβουλευόμαστε ειδικούς και επαγγελματίες για τη διατροφή μας, αποφεύγοντας λογαριασμούς από δημιουργούς περιεχομένου που βγάζουν χρήματα από αυτό. Η υγεία μας και η διατροφή μας πρέπει να ορίζεται πάντα από εμάς και τις ανάγκες μας κι όχι από τυχαίους ανθρώπους που συμβουλεύουν με βάση της δική τους εμπειρία ή συνεργασία, με μοναδικό σκοπό το κέρδος.