Τι σχέση έχει ο Ναπολέων Βοναπάρτης με την κονσέρβα; Όχι, δεν είναι γρίφος ούτε ανέκδοτο αλλά λίγοι γνωρίζουν πως πίσω από την επαναστατική εφεύρεση της κονσέρβας βρίσκεται ο μεγαλομανής στρατηλάτης.

Είναι το «αποκούμπι» των φοιτητών, των βαριεστημένων νοικοκυρών και των εργένηδων. Ο λόγος για την κονσέρβα που φέτος κλείνει τα 201 χρόνια της-όσο και αν δεν της φαίνεται…

Ένα μικρό μεταλλικό κουτάκι που συνήθως βρίσκεται καταχωνιασμένο στο βάθος του ντουλαπιού, μας βγάζει «ασπροπρόσωπους» στις δύσκολες ημέρες, όταν το super market έχει κλείσει, όταν το μηνιάτικο έχει εξαντληθεί ή πιο απλά όταν… βαριόμαστε να μαγειρέψουμε οτιδήποτε άλλο και ψάχνουμε απλά κάτι για να γεμίσουμε το απειλητικά άδειο πιάτο μας.

Κονσέρβα: δεσποινίς ετών...201!

Και το όνομα αυτής κονσέρβα. Ο μεγαλομανής Ναπολέων Βοναπάρτης δεν αναζητούσε μόνο έξυπνες στρατιωτικές τακτικές για να κατακτήσει τον κόσμο αλλά έψαχνε και τρόπους για την εύκολη και απλή σίτιση των στρατιωτών του.

Έτσι λοιπόν, στις αρχές του 18ου αιώνα, προκηρύσσει έναν διαγωνισμό για την εφεύρεση μιας μεθόδου που θα συνέβαλε στην συντήρηση των τροφών για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Το ασύλληπτο χρηματικό έπαθλο, περίπου 12.000 φράγκα, έβαλε ιδέες σε πολλούς αλλά μόνο ο Nicolas Francois Appert, ήταν εκείνος που παρουσίασε μια πρώτη μορφή της σημερινής «κονσερβοποίησης».

Ο πολυμήχανος γάλλος μάγειρας «φυλάκισε» τις τροφές σε γυάλινα βάζα, στην συνέχεια τα σφράγισε με φελλό και τα έκλεισε με σύρμα. Ακολούθως, τα τοποθετούσε σε υφασμάτινες σακούλες και τα βουτούσε σε κατσαρόλες με βραστό νερό προκειμένου να τα αποστειρώσει.

Και ενώ φαινομενικά το «πείραμα» του Appert είχε επιτυχία, φαίνεται πως σκόνταψε σε προφανείς δυσκολίες. Αφενός, τα γυάλινα βάζα, έσπαγαν στις υψηλές θερμοκρασίες του βρασμού ενώ και η μεταφορά τους στα στρατόπεδα ήταν δύσκολη καθώς το γυαλί ράγιζε στις πρώτες κακοτράχαλες ανηφόρες του μετώπου.

Και φθάνουμε στο 1810. Ο Peter Durant κατασκευάζει την πρώτη μεταλλική κονσέρβα για την φύλαξη φρούτων, λαχανικών και φαγητού. Η εφεύρεσή του έγινε δεκτή με ενθουσιασμό αλλά φαίνεται πως και αυτή είχε την «αχίλλειο πτέρνα» της. Για το κλείσιμο της μεταλλικής κονσέρβας, ο Durant, χρησιμοποίησε μόλυβδο, στέλνοντας εκατοντάδες στο… νοσοκομείο με κρούσματα μολυβδίασης.

Ωστόσο, η αρχική ιδέα είχε ριζώσει για τα καλά. Το πρώτο εργοστάσιο παραγωγής κονσερβών ιδρύεται στη Βρετανία το 1846. Ακολουθεί η εφεύρεση του ανοιχτηριού κονσέρβας το 1855 καθώς ως τότε τα μεταλλικά κουτάκια άνοιγαν με… χτύπημα πέτρας ή με κοφτερά μαχαίρια!

Οι πάντα πρωτοπόροι Αμερικανοί σε θέματα marketing αποθέωσαν την λειτουργικότητα και την χρήση της κονσέρβας. Διαφημίσεις εξυμνούσαν τις αρετές της και κάθε αμερικανίδα νοικοκυρά θεωρούσε υποχρέωσή της να έχει μερικές κονσέρβες στην αποθήκη… για μια ώρα ανάγκης. Το 1900, η μαζική παραγωγή κονσέρβας στις ΗΠΑ ξεπερνά τα 700 εκατομμύρια κουτιά.

Η φρενίτιδα για το πολύτιμο μεταλλικό κουτάκι με τις κρυμμένες λιχουδιές συνεχίζεται μέσα στα χρόνια. Αγαπημένο αξεσουάρ των απανταχού hippies του πλανήτη, η κονσέρβα κρύβεται σε ξεφτισμένα σακίδια ανθρώπων που αγαπούσαν τη ζωή και γυρνούσαν τον κόσμο, ικανοποιώντας τις διατροφικές τους ανάγκες με κονσερβοποιημένα φασόλια, λίγο τόνο ή μια «φρέσκια» σαλάτα.

Η αποθέωση όμως της κονσέρβας έρχεται το 1960 από τον πρωτοποριακό Andy Warhol, όταν απεικόνισε 32 είδη κονσέρβας Campbell στα καλλιτεχνικά του έργα, δημιουργώντας ένα ιδιότυπο ρεύμα που σήμερα κοσμεί τοίχους και σαλόνια.

Merci, Napoleon...

Σήμερα, η υπέργηρη αλλά ακόμη πολλά υποσχόμενη κονσέρβα κλείνει στα μεταλλικά τοιχώματά της από φρούτα και λαχανικά μέχρι και..παγωτό ή καφέ (στην Αμερική, όπως σωστά υποθέσατε…). Οι μέθοδοι αποστείρωσης των τροφών έχουν βελτιωθεί σημαντικά, τα συντηρητικά έχουν περιοριστεί στο ελάχιστο και πολλοί είναι εκείνοι που δηλώνουν πως η κονσερβοποίηση παραμένει η ασφαλέστερη μέθοδος συντήρησης τροφίμων.

Μπορεί λοιπόν ο Ναπολέων να ήθελε να σώσει την ζωή των ταλαιπωρημένων στρατιωτών του, όμως σίγουρα δεν φανταζόταν πως αιώνες αργότερα θα του χρωστούσαν ευγνωμοσύνη οι εργένηδες και οι φοιτητές κάθε φορά που θα γέμιζαν το στομάχι τους με το περιεχόμενο ενός μικρού, μεταλλικού κουτιού…

ΛΙΛΗ ΚΑΡΑΚΩΣΤΑ