Ασθένεια και μάλιστα σοβαρή είναι η παχυσαρκία, η οποία όμως πλέον μπορεί να αντιμετωπιστεί και χειρουργικά με θαυμάσια αποτελέσματα.

Η παχυσαρκία είναι μια κατάσταση υπερβολικής αποταμίευσης λίπους που έχει σαν συνέπεια μορφολογικές, αλλά και λειτουργικές διαταραχές του οργανισμού.

Η συχνότητα της παχυσαρκίας πολλαπλασιάστηκε στις δυτικές χώρες τα τελευταία 20 χρόνια. Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Χειρουργικής Εταιρείας της Παχυσαρκίας, στη χώρα μας η συχνότητα της είναι 26,0% για τους άνδρες και 18,2% για τις γυναίκες, ενώ για τα ελληνόπουλα τα ποσοστά αγγίζουν το 6 - 8,5%. Ένα άτομο θεωρείται παχύσαρκο όταν ξεπεράσει κατά 20% ή περισσότερο το βάρος που αντιστοιχεί στο φύλο και την ηλικία του. Η παχυσαρκία, ιδιαίτερα όμως οι ακραίες μορφές της (νοσογόνος παχυσαρκία), δημιουργεί τόσα προβλήματα υγείας, ώστε μπορεί άνετα να χαρακτηριστεί ως ένας από τους χειρότερους παράγοντες νοσηρότητας.

Υπολογίζεται ότι τα συνδεόμενα με την παχυσαρκία νοσήματα αποτελούν τη δεύτερη πιο συχνή αιτία θανάτου μετά το κάπνισμα. Μάλιστα, στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η πρόληψη και θεραπεία της παχυσαρκίας κατέχει σήμερα μια από τις σπουδαιότερες θέσεις ενδιαφέροντος των υπηρεσιών δημόσιας υγείας.

Ομάδες Υψηλού Κινδύνου Παχυσαρκίας

Ένα κρίσιμο μέγεθος για τον προσδιορισμό της παχυσαρκίας το οποίο συσχετίζει το σωματικό βάρος (Β) με το ύψος (Υ) είναι ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ = Β/Υ2 , kg/m2). Όλοι οι ενήλικοι παχύσαρκοι με ΔΜΣ άνω τoυ 30 ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου. Όταν ο ΔΜΣ ξεπερνά το 40, ο κίνδυνος καρδιαγγειακών επιπλοκών είναι εξαιρετικά υψηλός. Ένας πρόσθετος επιβαρυντικός παράγοντας είναι η ανδρικού τύπου κατανομή του λίπους (άθροιση λίπους στην κοιλιά). Όταν η διάμετρος της κοιλιάς είναι μεγαλύτερη από 102 cm για τους άνδρες ή άνω των 88 cm για τις γυναίκες, ο κίνδυνος είναι ακόμη μεγαλύτερος.

Πότε απαιτείται χειρουργική αντιμετώπιση; Ποιές τεχνικές χρησιμοποιούνται;

Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας είναι κατ’αρχάς συντηρητική (δίαιτα, άσκηση, αύξηση της καθημερινής φυσικής δραστηριότητας, φάρμακα). Η απώλεια ενός σημαντικού μέρους του πλεονάζοντος βάρους μειώνει τον κίνδυνο για διαβήτη, μειώνει τα λιπίδια του αίματος, την αρτηριακή πίεση και τον κίνδυνο καρδιακής νόσου.

Δυστυχώς όμως, οι μέχρι σήμερα μελέτες έχουν δείξει οι βαριές περιπτώσεις παχυσαρκίας (δείκτης ΔΜΣ πάνω από 40 kg/m2) δεν μπορούν να θεραπευθούν με συντηρητικά μέσα. Στις περιπτώσεις αυτές, η χειρουργική αντιμετώπιση είναι η μόνη θεραπεία που έχει τη δυνατότητα να προσφέρει μεγάλη απώλεια και σταθερότητα του βάρους, ανακούφιση όλων των συνοδών προβλημάτων υγείας, καλύτερη ποιότητα ζωής και μακρύτερη επιβίωση.

Η χειρουργική αντιμετώπιση ενδείκνυται για τους ασθενείς με κλινικά σοβαρή παχυσαρκία (με ΔΜΣ μεγαλύτερο του 40), αλλά και για ορισμένα λιγότερο υπέρβαρα άτομα που παρουσιάζουν κάποια από τα συνοδά νοσήματα, όπως διαβήτη, υπέρταση, υπνική άπνοια, υπερλιπιδαιμία, μεταβολικό σύνδρομο, στεφανιαία νόσο, μυοσκελετικά - κινητικά προβλήματα.

Τα αποτελέσματα της χειρουργικής είναι εντυπωσιακά. Το 80-90% των ασθενών θα χάσει σχεδόν όλα τα παραπανίσια κιλά μέσα σε λίγους μήνες, ενώ, στο 70% των περιπτώσεων, το βάρος θα σταθεροποιηθεί για περισσότερο από 5 χρόνια.

Οι χειρουργικές τεχνικές που εφαρμόζονται την τελευταία δεκαετία γίνονται σχεδόν αποκλειστικά με τη λαπαροσκοπική μέθοδο. Πιο συνηθισμένες είναι οι επεμβάσεις περιοριστικού τύπου, όπως ο γαστρικός ρυθμιζόμενος δακτύλιος και η γαστροπλαστική τύπου «sleeve» (μανίκι). Οι επεμβάσεις αυτές οδηγούν σε απώλεια βάρους, περιορίζοντας την κατανάλωση τροφής. Σε ορισμένες περιπτώσεις ακραίας ή ανθεκτικής παχυσαρκίας, μπορεί να προτιμηθεί κάποια επέμβαση δυσαπορροφητικού τύπου, όπως η χολοπαγκρεατική παράκαμψη με ημιγαστρεκτομή ή το γαστρικό by-pass.

Για την επιλογή της καταλληλότερης επέμβασης, είναι απαραίτητη η σωστή και αμερόληπτη ενημέρωση προκειμένου να σχηματίσει ο ασθενής μια ρεαλιστική εικόνα για όλες εκείνες τις σημαντικές αλλαγές που πρόκειται να επέλθουν στη ζωή του μετά το χειρουργείο. Στο σημείο αυτό, η καθοδήγηση ενός χειρουργού με εμπειρία σε διάφορες τεχνικές είναι πολύτιμη και αναντικατάστατη.

Ενδείξεις χειρουργικής αντιμετώπισης της νοσογόνου παχυσαρκίας

•ΔΜΣ >40

•ΔΜΣ >35 και συνύπαρξη σοβαρών συνοδών νόσων, όπως: σακχαρώδης διαβήτης, αρθρίτιδα, υπερλιπιδαιμία, καρδιοαναπνευστικά προβλήματα, αρτηριακή υπέρταση, σύνδρομο άπνοιας στον ύπνο

•Διάρκεια νόσου μεγαλύτερη των 5 ετών

•Αποτυχία των συντηρητικών μεθόδων

•Απουσία μεταβολικών ή ενδοκρινολογικών νοσημάτων

•Απουσία σοβαρής ψυχικής νόσου

•Απουσία σοβαρών παθήσεων από το πεπτικό σύστημα ή ηπατικής κίρρωσης και αποκλεισμός ασθενών με κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών.

Γαστρικός Δακτύλιος - H πιο απλή επέμβαση

Ο ρυθμιζόμενος γαστρικός δακτύλιος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στα μέσα της δεκαετίας του ’80 σαν μια εναλλακτική τεχνική γαστρικής διαμερισματοποίησης. Στα πλεονεκτήματα του περιλαμβάνονται η απλότητα της επέμβασης, η ελάχιστη νοσηλεία, η προσαρμοστικότητα και η αναστρεψιμότητα. Ως μειονεκτήματα μπορούν να αναφερθούν ορισμένες απώτερες επιπλοκές (ολίσθηση του δακτυλίου, διάταση του γαστρικού θυλάκου και οισοφάγου, διάτρηση του στομάχου), η δυσφαγία και οι μόνιμοι περιορισμοί στις διατροφικές επιλογές. Με την τοποθέτηση γαστρικού δακτυλίου, οι περισσότεροι ασθενείς χάνουν 35-40 κιλά σε διάστημα 12 μηνών. Μειονέκτημα της μεθόδου είναι οι μεγάλες απαιτήσεις συμμόρφωσης στη διατροφή, ενώ, για την αποφυγή απώτερων επιπλοκών οι ασθενείς πρέπει να παρακολουθούνται τακτικά.

Γαστροπλαστική Sleeve - Η πιο φυσιολογική επέμβαση

Η λαπαροσκοπική γαστροπλαστική «sleeve» είναι μια νέα λαπαροσκοπική τεχνική γαστρικού περιορισμού που είναι απαλλαγμένη από τα κυριότερα μειονεκτήματα του γαστρικού δακτυλίου. Στη επέμβαση αυτή, ο θόλος και ένα μέρος του στομάχου αφαιρούνται, δίνοντας στο στομάχι σωληνοειδές σχήμα. Η χωρητικότητα του στομάχου γίνεται 10 φορές μικρότερη και η όρεξη περιορίζεται γιατί διακόπτεται η νευροορμονική απάντηση του στομάχου στην πείνα.

Η γαστροπλαστική sleeve έχει ορισμένα μοναδικά πλεονεκτήματα. Ο στόμαχος διατηρεί πλήρως τη λειτουργικότητά του χωρίς να δημιουργούνται γαστρικές στενώσεις, εμετοί και δυσφαγικά φαινόμενα. Οι επιλογές στη διατροφή δεν περιορίζονται και αποφεύγεται η εμφύτευση ξένων υλικών στον οργανισμό. Έτσι, οι ασθενείς μπορούν να ζήσουν φυσιολογικά χωρίς την ανάγκη τακτικής ιατρικής παρακολούθησης.

Η γαστροπλαστική sleeve εφαρμόζεται εδώ και πολλά χρόνια με εξαιρετική ασφάλεια ακόμα και σε άτομα ηλικίας 65 ετών. Η μετεγχειρητική απώλεια βάρους είναι μεγαλύτερη από αυτή του γαστρικού δακτυλίου, ενώ η διατροφική συμπεριφορά των ασθενών βελτιώνεται σημαντικά χωρίς να υπάρχουν σοβαρές απώτερες επιπλοκές.

Του Δρ. Γεωργίου Σκρέκα, MD, Χειρουργού Λαπαροενδοσκόπου, Μέλους ISS, EAES, ΕΧΕΠ, British General Medical Council, Συνεργάτη Βιοκλινικής Αθηνών, Μέλους Ομίλου Εταιρειών Υγείας Βιοιατρική.