Η επανορθωτική χειρουργική δίνει λύσεις εκεί που οι υπόλοιποι κλάδοι της ιατρικής σταματούν. Δείτε, ποιες βλάβες μπορεί να αποκαταστήσει και πώς βοηθά τους ασθενείς να αποκτήσουν και πάλι μια φυσιολογική ζωή.

Η πλαστική χειρουργική είναι περισσότερο γνωστή στη συνείδηση του κόσμου ως μία ειδικότητα που ασχολείται αποκλειστικά με την αισθητική, την ομορφιά και γενικώς με «ζητήματα» που ουσιαστικά δεν αποτελούν πραγματικά προβλήματα υγείας, αλλά αφορούν κυρίως στη βελτίωση της «εικόνας» ενός κατά τα άλλα υγιούς σώματος.

Ωστόσο, η ειδικότητα της Πλαστικής Χειρουργικής αρχικά δημιουργήθηκε από την ανάγκη της ιατρικής για αντιμετώπιση και «επανόρθωση» πραγματικών προβλημάτων υγείας που αφορούν στο τραύμα, το έγκαυμα, την ογκολογία του δέρματος και των μαλακών μορίων, τις συγγενείς ανωμαλίες, τη χειρουργική της άκρας χείρας, τα χρόνια έλκη κλπ. Για το λόγο αυτό, η πλήρης ονομασία της ειδικότητας είναι: Πλαστική Επανορθωτική και Αισθητική Χειρουργική.

Όλοι οι πλαστικοί χειρουργοί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό εκπαιδεύονται, κατά τη διάρκεια της ειδίκευσής τους, στην επανορθωτική χειρουργική (αποτελώντας μάλιστα αυτή και το κύριο τμήμα της ειδικότητας). Αργότερα βέβαια, ο καθένας επιλέγει την δική του επαγγελματική διαδρομή.

Η επανορθωτική πλαστική χειρουργική ασχολείται με: 1) την αφαίρεση όγκων κεφαλής και τραχήλου, αλλά και όγκων του δέρματος-υποδορίου και των μαλακών μορίων (μύες, περιτονίες κλπ.) με σύχρονη αποκατάσταση των ελλειμμάτων που προκύπτουν, 2) την αντιμετώπιση της παράλυσης του προσωπικού νεύρου, 3) την αντιμετώπιση του εγκαύματος και την αποκατάσταση των μετεγκαυματικών ουλών, 4) την αποκατάσταση μετατραυματικών ελλειμμάτων άνω και κάτω άκρου, 5) την αποκατάσταση προβληματικών ακρωτηριαστικών κολοβωμάτων, 6) την ανάπλαση μαστού μετά τη μαστεκτομή, 7) την αντιμετώπιση των κατακλίσεων και άλλων χρονίων ελκών (φλεβικά, αρτηριακά, διαβητικά), 8) τη θεραπεία και αποκατάσταση των συγγενών ανωμαλιών και 9) τη χειρουργική της άκρας χείρας.

Η επανάσταση της ιατρικής επιστήμης

Η πραγματική επανάσταση όμως, ήρθε με την προσθήκη της μικροχειρουργικής που αποτελεί το «βαρύ πυροβολικό» της πλαστικής χειρουργικής. Με την τεχνική αυτή, ο χειρουργός μεταφέρει ένα κρημνό από ένα σημείο του σώματος σε ένα άλλο, τελείως απομακρυσμένο, κόβοντας το αγγείο που το αιματώνει από τη δότρια περιοχή και εν συνεχεία αναστομώνωντας το με αγγεία που βρίσκονται στη περιοχή-δέκτη, εξασφαλίζοντας έτσι εκ νέου την αιματωσή του κρημνού. Πρόκειται δηλαδή για ένα είδος αυτομεταμόσχευσης. Έτσι είναι δυνατή η κάλυψη μεγάλων ελλειμμάτων, όταν οι ιστοί από τις γειτονικές περιοχές δεν επαρκούν σε ποσότητα και ποιότητα για λειτουργικά και αισθητικά αποδεκτή αποκατάσταση. Ο επανορθωτικός χειρουργός δεν δεσμεύεται μέσα στα στενά πλαίσια περιορισμένων επιλογών, αλλά μπορεί να σχεδιάσει ελεύθερα την αποκατάσταση, χρησιμοποιώντας ιστούς προερχόμενους ακόμα και μακριά από την προβληματική περιοχή.

Οι επεμβάσεις αυτές είναι πολύωρες (μπορεί να διαρκούν ακόμα και μία ημέρα!) και για τη διενέργειά τους χρειάζεται ειδικός εξοπλισμός (χειρουργικό μικροσκόπιο, εργαλεία μικροχειρουργικής), ομάδες έμπειρων χειρουργών που λειτουργούν ταυτόχρονα, δύο τουλάχιστον αναισθησιολόγοι και εξειδικευμένο νοσηλευτικό προσωπικό χειρουργείου. Μετεγχειρητικά επίσης, ο ασθενής χρειάζεται νοσηλεία σε ΜΕΘ (Μονάδα Εντατικής Θεραπείας) και, αργότερα, σε νοσηλευτικό τμήμα, με εκπαιδευμένες για αυτό το σκοπό νοσηλεύτριες και πάντοτε υπό τη στενή ιατρική παρακολούθηση των χειρουργών του, καθώς οι πρώτες ημέρες μετά την επέμβαση είναι κρίσιμες για τη βιωσιμότητα του κρημνού, αλλά και τη γενική κατάσταση της υγείας του ασθενούς. Τέλος, αργότερα και κατά τη διάρκεια της αποθεραπείας, είναι πιθανό να χρειαστούν συμπληρωματικές θεραπείες (χημειοθεραπείες και ακτινοθεραπείες στους ογκολογικούς ασθενείς), φυσιοθεραπείες, λογοθεραπείες κλπ.

Είναι λοιπόν αυτονόητο ότι τέτοιου είδους επεμβάσεις δεν είναι και δεν πρέπει να αποτελούν «one man show», καθώς για την επιτυχία τους χρειάζεται η άριστη συνεργασία μιας μεγάλης ομάδας ειδικών. Σε έμπειρα χέρια, οι μεταμοσχεύσεις αυτές έχουν επιτυχία σε ποσοστό πάνω από 95%! Η επιλογή των ασθενών που είναι υποψήφιοι για μικροχειρουργικές αποκαταστάσεις γίνεται με αυστηρά κριτήρια καταλληλότητας των ασθενών και οι ενδείξεις τίθενται με σαφήνεια.

Τα τελευταία χρόνια έχει δοκιμαστεί με σχετική επιτυχία η μικροχειρουργική μεταμόσχευση ιστών από δότες. Στις 27 Νοεμβρίου του 2005 έγινε η πρώτη επιτυχής μεταμόσχευση τμήματος προσώπου από εγκεφαλικά νεκρό δότη σε γυναίκα ασθενή που είχε υποστεί ακρωτηριαστικό τραυματισμό στο πρόσωπο από δάγκωμα σκύλου, από την ομάδα του καθηγητή Jean-Michel Dubernard στην Amiens της Γαλλίας. Ακολούθησαν και άλλες επιτυχείς προσπάθειες στη Γαλλία, την Κίνα και την Μεγάλη Βρετανία και το Δεκέμβριο του 2008, στις Ηνωμένες Πολιτείες, έγινε η πρώτη ολική μεταμόσχευση προσώπου από την ομάδα της καθηγήτριας Maria Siemionow στην Cleveland Clinic, μία πράγματι συγκλονιστική εξέλιξη. Έχει μεταμοσχευθεί επίσης με επιτυχία ολόκληρο άνω άκρο. Ωστόσο, οι ασθενείς αυτοί, όπως και κάθε ασθενής που λαμβάνει ξένο μόσχευμα (νεφρό, ήπαρ καρδιά, κλπ.) πρέπει, για το υπόλοιπο της ζωής τους, να παίρνουν ανοσοκατασταλτικά φάρμακα για να μην απορρίψει ο οργανισμός τους το μόσχευμα. Τα φάρμακα αυτά έχουν σοβαρές παρενέργειες και οι ασθενείς αυτοί είναι ευάλωτοι σε λοιμώξεις.

Επίσης, αν και η αιμάτωση του μεταμοσχευμένου τμήματος αποκαθίσταται αμέσως, με αναστομώσεις αγγείων που εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητά του, η σύνδεση των νεύρων του μοσχεύματος με τα νεύρα του λήπτη δεν οδηγούν και στην άμεση επανανεύρωση. Η διαδικασία αυτή γίνεται σταδιακά, διαρκεί μήνες, αλλά ποτέ το μόσχευμα δεν αποκτά το 100% της λειτουργικότητάς του. Είναι λοιπόν φανερό ότι οι μεταμοσχεύσεις αυτού του είδους, αν και εντυπωσιακές, παρουσιάζουν για την ώρα πολλά προβλήματα και πιθανώς ενδείκνυνται σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις και υπό προϋποθέσεις.

Λύσεις σε φαινομενικά αδιέξοδα

Η επανορθωτική χειρουργική είναι όμορφη. Δοκιμάζει την ικανότητα, την αντοχή, τη κρίση, τη φαντασία και την ευρηματικότητα του χειρουργού, δίνοντας του μεγάλη ικανοποίηση. Πάνω από όλα όμως, η επανορθωτική χειρουργική είναι χρήσιμη. Δίνει λύσεις εκεί όπου οι άλλοι γιατροί σηκώνουν τα χέρια. Ορθοπεδικοί, γυναικολόγοι, νευροχειρουργοί, ουρολόγοι, αγγειοχειρουργοί, γναθοπροσωπικοί χειρουργοί, γενικοί χειρουργοί, θωρακοχειρουργοί, καρδιοχειρουργοί, ζητούν τη βοήθεια του πλαστικού επανορθωτικού χειρουργού σε δύσκολα προβλήματα.

Είναι πολύ σημαντικό, για παράδειγμα, να αποκατασταθεί η νέκρωση στο στέρνο ενός ασθενούς μετά από μία επέμβαση «by pass», ή να διαμορφωθεί κατάλληλα το κολόβωμα του ακρωτηριασμένου μέλους ενός ασθενούς, έτσι ώστε αυτός να μπορεί να περπατήσει φορώντας τη κατάλληλη πρόθεση. Εάν δε ο πλαστικός χειρουργός μπορέσει να σώσει και να διατηρήσει την άρθρωση του γόνατος, τότε του εξασφαλίζει πιο φυσιολογική βάδιση.

Είναι μεγάλη η προσφορά του πλαστικού χειρουργού σε μία γυναίκα που έχει υποστεί μαστεκτομή, όταν, κατά μία έννοια, της δίνει πίσω τον «χαμένο» της μαστό ή όταν διορθώνει μία σχιστία σε ένα μωράκι που λόγω αυτής δεν μπορεί να σιτιστεί κανονικά και να μιλήσει σωστά ή όταν αντιμετωπίζει με επιτυχία έναν όγκο στο πρόσωπο ενός ασθενούς, προσφέροντας του θεραπεία, αλλά και λειτουργική και αισθητική αποκατάσταση.

Τα παραδείγματα και οι περιπτώσεις όπου ο πλαστικός χειρουργός δίνει λύσεις είναι πάρα πολλά για να αναφερθούν εδώ. Το συμπέρασμα που προκύπτει όμως είναι ότι η επανορθωτική χειρουργική με τις νέες τεχνικές της και τη διαρκή εξέλιξή της, προσφέρει λύσεις σε προβλήματα που μέχρι πρότινος φαίνονταν άλυτα, βελτιώνοντας τη λειτουργικότητα, την αισθητική εμφάνιση και εν τέλει τη ποιότητα ζωής των ασθενών οι οποίοι καταφεύγουν σε αυτή.

Του Δρ. Χρήστου Ασημομύτη, Πλαστικού Χειρουργού, Συνεργάτη της Βιοκλινικής Αθηνών, Μέλος Ομίλου Εταιρειών Υγείας Βιοιατρική.