Ο διαιτολόγος-διατροφολόγος Γιώργος Μίλεσης μάς εξηγεί τι ακριβώς είναι η νευρική ορθορεξία για την οποία ακούμε πολλά τις τελευταίες ημέρες.

Τι είναι η νευρική ορθορεξία
Η νευρική ορθορεξία (orthorexia nervosa) δεν αποτελεί επίσημη ιατρική διάγνωση, δεν έχει καταχωρηθεί στο DSM-IV, αν και έχει αναφερθεί από κάποιους ιατρούς. Ο όρος πρωτοχρησιμοποιήθηκε από τον Steven Bratman το 1997, έναν Αμερικάνο ιατρό, για να περιγράψει μια διατροφική διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από υπερβολική προσήλωση στην επιλογή «υγιεινών»  τροφίμων. Σε σπάνιες περιπτώσεις, η εμμονή είναι τέτοια που μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρό υποσιτισμό ή ακόμα και θάνατο.
Ο ίδιος ο Bratman περιγράφει την ορθορεξία ως ανθυγιεινή εμμονή με τρόφιμα που ο ασθενής αντιλαμβάνεται ως υγιεινά – κατάλληλα. Συνήθως οι ασθενείς αποφεύγουν τρόφιμα που περιέχουν λιπαρά ή συντηρητικά, ζωικά τρόφιμα ή συστατικά που θεωρούν ανθυγιεινά. Αν ο διατροφικός περιορισμός είναι πολύ σοβαρός, μπορεί να προκληθούν διατροφικές ελλείψεις ή υποσιτισμός. Η απίσχναση των ατόμων που ακολουθούν ανάλογο μοτίβο διατροφής, π.χ. ωμοφαγία, μπορεί να φτάσει στα επίπεδα της νευρικής ανορεξίας. Η «ανορεκτική ορθορεξία» μπορεί να είναι το ίδιο επικίνδυνη με τη νευρική ανορεξία. Παρόλ’ αυτά βέβαια, το υποκείμενο κίνητρο είναι τελείως διαφορετικό στις δυο περιπτώσεις: ενώ ο ανορεξικός επιθυμεί να χάσει βάρος, ο ορθορεξικός επιθυμεί να αισθάνεται υγιής.

Διαγνωστικά κριτήρια

Οι Donini και συνεργάτες όρισαν την ορθορεξία ως μια «μανιακή εμμονή με υγιεινά τρόφιμα». Οι ασθενείς συχνά εκδηλώνουν συμπτώματα ψυχαναγκαστικής διαταραχής και υπερβάλλον ενδιαφέρον για «υγιεινά» διατροφικά μοτίβα. Ο Bratman έθεσε δυο ερωτήματα, ως ένα είδος πρωταρχικού αυτό-ελέγχου, ως απλά κριτήρια: «Ενδιαφέρεσαι περισσότερο για την αξία αυτού που τρως, από την απόλαυση που λαμβάνεις τρώγοντάς το;» και «Μήπως η δίαιτά σου σ’ απομονώνει κοινωνικά;». Κατασκεύασε επίσης και ένα σχετικό τεστ:
i. Περνάτε περισσότερες από 3 ώρες την ημέρα σκεπτόμενος τη διατροφή σας;
ii. Προγραμματίζετε τα γεύματά σας αρκετές μέρες πριν;
iii. Είναι η θρεπτική αξία του γεύματός σας περισσότερο σημαντική από την ευχαρίστηση της κατανάλωσής του;
iv. Μειώθηκε η ποιότητα της ζωής σας καθώς αυξήσατε την ποιότητα της διατροφής σας;
v. Νιώθετε να βελτιώνεται η αυτοπεποίθησή σας όταν τρώτε υγιεινά;
vi. Έχετε σταματήσει να καταναλώνετε τρόφιμα που απολαμβάνατε άλλοτε, προκειμένου να καταναλώσετε τα "σωστά" τρόφιμα;
vii. Η διατροφή σας δε σας επιτρέπει εύκολα να φάτε έξω, και έτσι απομακρύνεστε από την οικογένεια και τους φίλους σας;
viii. Αισθάνεστε ένοχοι όταν "χαλάτε" τη δίαιτά σας;
ix. Αισθάνεστε καλά με τον εαυτό σας και ότι έχετε τον πλήρη έλεγχο όταν τρώτε υγιεινά;
x. Έχετε γίνει πιο αυστηροί με τον εαυτό σας πρόσφατα;
Αν υπάρχουν 4-5 θετικές απαντήσεις στις παραπάνω ερωτήσεις, τότε συνίσταται το άτομο να χαλαρώσει σχετικά με τη διατροφή του και να επισκεφθεί κάποιον ειδικό. Αν οι θετικές απαντήσεις είναι περισσότερες, τότε η ενασχόληση με τη σωστή διατροφή έχει φτάσει σε σημείο εμμονής.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν εμμονή με την υγιεινή διατροφή, απίσχναση και θάνατο από ασιτία. Τα ορθορεκτικά άτομα μπορεί να βιώνουν συγκεκριμένα συναισθήματα για διάφορα τρόφιμα. Τα τρόφιμα με συντηρητικά χαρακτηρίζονται ως «επικίνδυνα», τα βιομηχανοποιημένα ως «τεχνητά» και τα βιολογικά ως «υγιεινά». Οι ασθενείς εμφανίζουν ισχυρή – μη ελεγχόμενη επιθυμία για φαγητό όταν νιώθουν νευρικοί, αναστατωμένοι, χαρούμενοι ή δυστυχισμένοι. Έρευνες υποστηρίζουν ότι η ορθορεξία απαντάται περισσότερο σε άντρες και ειδικά σ’ αυτούς με χαμηλό επίπεδο μόρφωσης/ εκπαίδευσης.

Βιολογία
Οι Donini και συνεργάτες διατύπωσαν πρόσφατα την νευρική ορθορεξία ως μια διατροφο-κεντρική εκδήλωση της ψυχαναγκαστικής διαταραχής, η οποία φαίνεται πως έχει βιολογικά αίτια. Παρόμοια, μπορούμε να υποθέσουμε ότι η ορθορεξία υποκινείται από κάποιους βιολογικούς παράγοντες, χωρίς ωστόσο να έχει αποδειχθεί – μέχρι στιγμής – κάτι τέτοιο ερευνητικά.

Αντιμετώπιση