Ανάμεσα στις αγχώδεις διαταραχές εξέχουσα θέση καταλαμβάνουν οι κρίσεις πανικού και η ψυχολόγος Δήμητρα Σταύρου μάς εξηγεί όλα όσα τις αφορούν.

Η ετυμολογία της λέξης πανικός προέρχεται από τον Πάνα, τον τραγοπόδαρο Θεό, κι αυτός με τη σειρά του συνδέεται με την πανίδα (ως προστάτης της αλλά και ως σύμβολο της γενετικής δύναμης της ζωής). Η σύνδεση με τον Πάνα δικαιολογείται από το ότι ο Πάνας  στη μυθολογία είχε συνδεθεί με το ανεξέλεγκτο και τον τρόμο. Ήδη από τη γέννησή του τρόμαξε η μητέρα του και τον εγκατέλειψε. Στην πορεία συνδέθηκε με τον Διόνυσο και τις Νύμφες ενώ στη μάχη του Μαραθώνα βοήθησε τους Έλληνες να αποτρέψουν τους Πέρσες με τις ιαχές του "Παν, Παν, Παν" από τις οποίες έντρομοι έσπευσαν να υποχωρήσουν.

Ο κλινικός όρος «κρίση πανικού» χρησιμοποιείται για να ορίσει την ιδιαίτερη ψυχική και σωματική κατάσταση  που έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
-Τρόμος θανάτου (του ίδιου του ατόμου ή κάποιου οικείου του).
-Αίσθηση απώλειας ελέγχου.
-Ταχυπαλμία
-Εφίδρωση
-Δύσπνοια
-Τρεμούλιασμα
-Κράμπες
-Φόβος τρέλας
-Αίσθηση ότι θα επέλθει λιποθυμία.

Δεν είναι απαραίτητο να βρεθούν όλα αυτά τα συμπτώματα μαζί, τέσσερα είναι αρκετά για να μιλήσουμε για κρίση πανικού. Η διάρκεια της κρίσης ποικίλλει από μερικά λεπτά ως κάποιες ώρες. Αν υπάρχουν επαναλαμβανόμενες κρίσεις μέσα σε ένα μήνα, τότε μιλάμε για διαταραχή πανικού. Φυσικά, για να μιλήσουμε για κρίση πανικού πρέπει να αποκλεισθεί κάθε άλλη κλινική διάγνωση, όπως έμφραγμα, στηθάγχη κλπ. Αυτό όμως γίνεται συνήθως από την πρώτη κιόλας φορά που κάποιος βρεθεί σε κρίση πανικού, καθώς οδηγείται εσπευσμένα στο νοσοκομείο γιατί αντιλαμβάνεται ότι κάτι πάρα πολύ σοβαρό του συμβαίνει. Υπολογίζεται ότι περίπου το 4% του πληθυσμού υποφέρει από διαταραχή πανικού. Εντούτοις, τελευταία φαίνεται το ποσοστό αυτό να αυξάνεται, καθώς αυξάνεται το άγχος λόγω των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών (κρίση, ανεργία, ανασφάλεια στην εργασία κλπ). Η πρώτη κρίση πανικού εμφανίζεται συνήθως όταν ο άνθρωπος βρίσκεται κάπου μόνος, ή μόνος ανάμεσα σε αγνώστους ή σε πλήθος (π.χ. όταν οδηγεί, στο Super Market, σε μια συναυλία κλπ). Το κυριότερο χαρακτηριστικό, πλην του τρόμου που κατακλύζει, είναι η αίσθηση της απώλειας του ελέγχου. Από την άλλη, το άτομο καταλαμβάνει τεράστιο κόπο για να πείσει τον εαυτό του με καθησυχαστικές σκέψεις. Αποτέλεσμα αυτού είναι η ψυχική εξουθένωση από το μεγάλο ξόδεμα ψυχικής ενέργειας που συνοδεύει αυτές τις προσπάθειες.

Παρόλο που έχουμε και σωματικές εκδηλώσεις, οι κρίσεις πανικού διαφέρουν από τα άλλα ψυχοσωματικά συμπτώματα. Οι διαφορές αυτές έχουν  να κάνουν τόσο με το ιστορικό τους όσο και με δομικά στοιχεία προσωπικότητας. Μολονότι κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, στα ιστορικά των ανθρώπων που πάρχουν από διαταραχή πανικού βλέπουμε ένα κοινό στοιχείο:

-Πρόκειται για μία εμπειρία, ένα βίωμα, στο οποίο συμμμετείχαν τόσο οι ίδιοι είτε ως πρωταγωνιστές, είτε ως μάρτυρες, είτε ως αποδέκτες των επιπτώσεων. 

-Το γεγονός αυτό συνέβη σε προγενέστερη περίοδο (στην παιδική ή εφηβική ηλικία) και χαρακτηρίζεται απ΄ το ότι ήταν αιφνίδιο, ξαφνικό και άρα μη ελεγχόμενο. Στις περισσότερες περιπτώσεις το γεγονός αυτό συνδέεται με το θάνατο κάποιου πολύ κοντινού ανθρώπου (με τον οποίο υπήρχε σε μεγαλύτερο ή σε μικρότερο βαθμό ταύτιση)ή με απειλή θανάτου.

-Μετά καθώς ο ψυχισμός έχει άμυνες, ο άνθρωπος «ξεχνιέται». Δεν ξεχνά το γεγονός, αλλά απωθεί την σπουδαιότητα που είχε αυτό στον ψυχισμό του.

-Φαίνεται να είναι υπό αυτή την έννοια μία μεταγενέστερη συνέπεια ενός σοκ που έχει παραμείνει ανεπεξέργαστη.

Η συμπεριφορά που αναπτύσσεται μετά από αυτό διακατέχεται από την υπερβολική επιθυμία για έλεγχο σε κάθε σχεδόν πτυχή της ζωής. Γιαυτό και σπάνια εμφανίζονται κρίσεις πανικού όταν όλα βαίνουν σε μια ρουτίνα, μια κανονικότητα, όπου λίγο πολύ τα πράγματα είναι προβλέψιμα. Αντίθετα, πολύ συχνά οι κρίσεις πανικού εμφανίζονται στην περίοδο των διακοπών, ή του σαββατοκύριακου. Κι αυτό, τόσο γιατί διακόπτεται η ρουτίνα, όσο και γιατί χαμηλώνει ο «Θόρυβος» που προέρχεται από τις πολλές ασχολίες που έχει η σύγχρονη καθημερινότητα κι  ο άνθρωπος βρίσκεται σε μία κατάσταση μεγαλύτερης ησυχίας (από την απουσία υποχρεώσεων και δραστηριοτήτων).  Απ’την άλλη, μία κοινή βάση όλων όσων πάσχουν από κρίσεις πανικού είναι ότι (αυτό)χαρακατηρίζονται ως αγχώδεις. Το άγχος είναι, θα λέγαμε, ο φόβος ότι κάτι κακό θα συμβεί στο μέλλον, ανεξάρτητα από την πραγματικότητα.Έτσι, η περίοδος που εμφανίζεται η πρώτη κρίση πανικού είναι μια περίοδος  που χαρακτηρίζεται είτε ως μεταβατική (για το άτομο) είτε χαρακτηρίζεται από γεγονότα που αυξάνουν το άγχος.

Συνέπειες (ή «δευτερογενή οφέλη» σύμφωνα με τον κλινικό όρο) της διαταραχής πανικού που βιώνεται πολύ επώδυνα από τον άνθρωπο, είναι η αποφυγή των συνθηκών που έχουν συνδεθεί με τις κρίσεις πανικού. Έτσι, για παράδειγμα, αποφεύγει να είναι μόνος και επιθυμεί πάντα την παρέα κάποιου, ώστε να αισθάνεται ασφαλής με την ιδέα ότι αν πάθει κάτι ο άλλος θα τον σώσει, ή δεν πάει ξανά στο σούπερ μάρκετ κι αναγκάζεται να το κάνει κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας κλπ. Το αποτέλεσμα όμως μακροπρόθεσμα είναι ότι αναπτύσσεται  ή εκδηλώνεται μια τάση εξάρτησης από τους σημαντικούς άλλους και συνήθως αυτό έχει αντίκτυπο στην προσωπική εξέλιξη και ανάπτυξή του.

Αντιμετώπιση

Οι κρίσεις πανικού εξαφανίζονται σχετικά εύκολα με την ψυχοθεραπεία, εφόσον αναζητηθούν οι αιτίες και γίνει η κατάλληλη επεξεργασία. Μόνο μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο ελαχιστοποιείται ή αποκλείεται η υποτροπή στο μέλλον. Δείτε ένα παράδειγμα θεραπείας διαταραχής πανικού μέσα από τη ψυχοδυναμική θεώρηση που χρησιμοποιεί τη μέθοδο της δραματοθεραπείας . Άλλες μορφές αντιμετώπισης είναι η φαρμακευτική αγωγή (που δρα κυρίως στα συναισθήματα κι άρα αν δεν συνδυαστεί με ψυχοθεραπεία τα συμπτώματα επανέρχονται όταν παύει η λήψη των φαρμάκων). Επίσης, η γνωσιακή ψυχοθεραπεία στοχεύει κυρίως στα συμπτώματα και όχι στις αιτίες, καθώς  χρησιμοποιούνται τεχνικές χαλάρωσης και μείωσης του στρες.

Δήμητρα Σταύρου
http://psyhismos.blogspot.gr/
Τηλ. επικοινωνίας: 2108064426