Ένας καθιερωμένος χυμός πορτοκαλιού που πίνουμε στο πρωινό μας, από τη μία είναι βιταμινούχος, μπορεί, όμως, να «κρύβει» παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και περιβαλλοντικές καταστροφές κατά την παραγωγή του. Γι’ αυτό το θέμα μίλησε ο Marcel Gomes από την Reporter Brazil στο Μεταίχμιο, με βάση τα συγκλονιστικά ευρήματα της μελέτης της εκστρατείας Supply CHAINGE.

Δεν λείπει από το πρωινό μας, είναι πλούσιος σε βιταμίνες και βρίσκεται παγκοσμίως στα ράφια των σούπερ-μάρκετ αποτελώντας μια λύση δροσιάς ανά πάσα στιγμή της ημέρας. Η παραγωγή του, όμως, δεν είναι τόσο «αθώα» όσο τα οφέλη του.

Μελέτη της εκστρατείας του Supply CHAINGE αποκάλυψε παράνομες πρακτικές σχετικά με την παραγωγή χυμού πορτοκαλιού που εμπορεύονται ευρωπαϊκές εφοδιαστικές αλυσίδες, ανάμεσα στις οποίες και ελληνικές, και φθάνουν τελικά στο τραπέζι μας ως προϊόντα «ιδιωτικής ετικέτας».

Με αφορμή την εκστρατεία και τα ευρήματα της έρευνας μίλησε πρόσφατα ο Marcel Gomes από την Reporter Brazil στον Πολυχώρο Μεταίχμιο, αποκαλύπτοντας συγκλονιστικές πληροφορίες σχετικά με την παγκόσμια παραγωγή χυμού πορτοκαλιού.

Marcel Gomez

Ο μέσος Έλληνας καταναλωτής πίνει 11 λίτρα χυμό πορτοκαλιού ετησίως, 80% εκ των οποίων εισάγεται από τη Βραζιλία. Η μελέτη που δημοσιεύεται από την Fair Trade Hellas (FTH, Ελλάδα), την Christliche Πρωτοβουλία Romero eV (CIR, Γερμανία) και την Global 2000 (Αυστρία) διερευνά το σύνολο της εφοδιαστικής αλυσίδας χυμού πορτοκαλιού, που φτάνει από τις φυτείες στη Βραζιλία στα ευρωπαϊκά σούπερ μάρκετ κι έπειτα στο τραπέζι μας. Η έρευνα έγινε για πρώτη φορά και αποκαλύπτει άθλιες συνθήκες εργασίας, καθώς και καταστροφικές περιβαλλοντικές συνέπειες της παγκόσμιας παραγωγής χυμού πορτοκαλιού.

Σύμφωνα με τη Marina Sarli, πρόεδρο της FTH, η βιομηχανία χυμού πορτοκαλιού πηγαίνει πολύ καλά οικονομικά και οι εξαγωγείς έχουν μεγάλη κερδοφορία. Αυτά τα αστρονομικά έσοδα όμως κερδίζονται σε βάρος των συνθηκών εργασίας στις φυτείες και τα εργοστάσια, καθώς και σε βάρος του περιβάλλοντος. Η μελέτη διαπίστωσε συνθήκες μοντέρνας σκλαβιάς σε όλα τα στάδια παραγωγής  χυμού πορτοκαλιού στη Βραζιλία καθώς και τεράστια περιβαλλοντική ζημία.

Η ερευνήτρια Sandra Dusch Silva του CIR αναφέρει για τις συνθήκες εργασίας στη Βραζιλία ότι οι εργαζόμενοι παράγουν περίπου 1,5 τόνους πορτοκάλια για 10 ευρώ την ημέρα. Δεν υπάρχει καμία προστασία από τον ήλιο και οι καρποί συλλέγονται βάζοντας απλά σκάλες με κλίση κάτω από τις πορτοκαλιές. Οι εργαζόμενοι ανεβοκατεβαίνουν στο δέντρο σε αυτές τις ασταθείς σκάλες μεταφέροντας έως 30 κιλά πορτοκάλια και κάτω από μεγάλη πίεση χρόνου.

Ο ειδικός σε θέματα περιβαλλοντικής προστασίας στην Global 2000 δηλώνει, μάλιστα, ότι διαπιστώθηκε υπερβολική χρήση φυτοφαρμάκων στους πορτοκαλεώνες της Βραζιλίας, κάτι που είναι ιδιαίτερα αποθαρρυντικό, καθώς η καλλιέργεια πορτοκαλιών μπορεί να ευδοκιμήσει, χωρίς φυτοφάρμακα, όπως αποδεικνύεται από οργανικές καλλιέργειες σε όλο τον κόσμο.

Από πού έρχεται ο χυμός του πρωινού;

Η βιομηχανία χυμού πορτοκαλιού τόσο στη Βραζιλία όσο και στην Ευρώπη χαρακτηρίζεται από μια τεράστια συγκέντρωση της αγοράς. Παρά το γεγονός ότι 3 από τα 5 ποτήρια χυμό πορτοκαλιού προέρχονται από τη Βραζιλία, υπάρχουν μόνο τρεις εταιρείες που εξάγουν  χυμό πορτοκαλιού στον κόσμο (Citrosucro, Cutrale και Luis Dreyfus). Η Βραζιλία, είναι κορυφαίος εξαγωγέας στον κόσμο χυμού πορτοκαλιού. Οι εξαγωγές σήμερα αγγίζουν περίπου τους 1,2 εκατ. τόνους συμπυκνωμένου χυμού το χρόνο, με το 70% να πηγαίνει στην Ευρώπη που είναι η σημαντικότερη αγορά για εξαγωγές.

Το άλλο άκρο της εφοδιαστικής αλυσίδας μονοπωλείται επίσης: όλο και λιγότερες εμπορικές αλυσίδες κυριαρχούν στις ευρωπαϊκές αγορές. Μια βασική στρατηγική των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων λιανικής είναι η παραγωγή με ιδιωτικές ετικέτες. Αντί να αγοράζουν και να πωλούν επώνυμες μάρκες προϊόντων, τα σούπερ μάρκετ προμηθεύονται ολοένα και περισσότερο και πωλούν τα δικά τους προϊόντα. Στην Ευρώπη το 66% του συνόλου χυμού πορτοκαλιού πωλείται ως προϊόν με ιδιωτική ετικέτα στα μεγάλα σουπερμάρκετ. Η μελέτη δείχνει ότι τα σούπερ μάρκετ δεν αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους για τις εφοδιαστικές αλυσίδες των προϊόντων τους. «Από το 2013 τα σούπερ μάρκετ υπόσχονται να δράσουν, αλλά μέχρι τώρα οι συνθήκες στη Βραζιλία δεν έχουν βελτιωθεί», λέει η Sandra Dusch Silva, η οποία έχει ήδη δημοσιεύσει έκθεση σχετικά με χυμό πορτοκάλι για τη CIR το 2013 και επίσης ανάλαβε την παρούσα μελέτη. Αξίζει να σημειωθεί, μάλιστα, ότι στην Παγκόσμια Σύνοδο για την παραγωγή χυμού στην Αμβέρσα (7-8 Οκτωβρίου) τα σωματεία και τα δικαιώματα των εργαζομένων δεν εκπροσωπήθηκαν.

Η εκστρατεία SUPPLY CHA!NGE είναι μέρος ενός ευρωπαϊκού προγράμματος που έχει αναλάβει μια ομάδα οργανώσεων από όλη την Ευρώπη και τον Παγκόσμιο Νότο. Κύριος στόχος της είναι να κάνει τα προϊόντα με ιδιωτικές ετικέτες των σούπερ μάρκετ μάρκες δικαιότερα και πιο βιώσιμα. Δεδομένης της τεράστιας επιρροής τους, οι προσπάθειες των σούπερ μάρκετ για την αποτροπή των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και για τη μείωση της περιβαλλοντικής ζημίας κατά μήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας των προϊόντων τους είναι άκρως απογοητευτικές.

Μαζί με την μελέτη, η εκστρατεία SUPPLY CHA!NGE ετοίμασε ένα αίτημα, προτρέποντας τα Ευρωπαϊκά σούπερ μάρκετ να εφαρμόσουν κοινωνικά και περιβαλλοντικά πρότυπα για τις εφοδιαστικές αλυσίδες της παραγωγής προϊόντων με την επωνυμία καταστήματος τους (ιδιωτικές ετικέτες). Το αίτημα στα ελληνικά είναι online στο www.supplychainge.org από τις 15 Οκτωβρίου 2015.