Προσπαθώ να εξηγήσω, σε αρκετές περιπτώσεις, ότι ο μεγάλος μας αντίπαλος στον έλεγχο του βάρους, είναι το… μάτι μας. Αν στηριχτεί κανείς στο να σερβίρει φαγητό μέχρι εκεί που του φαίνεται αρκετό, συνήθως θα βάλει διπλάσια ποσότητα από αυτή που απαιτείται. Η δύναμη της εικόνας είναι τέτοια που το «γενναιόδωρο» σερβίρισμα είναι το πρώτο πράγμα που πάει στραβά, την επόμενη ημέρα της «δίαιτας».

Συνήθως υποκύπτουμε στον πειρασμό

Κάτι που θα μας «γυαλίσει» είναι πολύ δύσκολο να το απαρνηθούμε, οπότε συνήθως υποκύπτουμε: στη μυρωδιά, στην εικόνα του όμορφα σερβιρισμένου πιάτου, στη θύμiση του πόσο μας αρέσει κάτι τέτοιο, στην παρότρυνση του διπλανού μας…Και όχι μόνο υποκύπτουμε, αλλά διατηρούμε και ικανότητες να αναγνωρίζουμε και να κατηγοριοποιούμε τα τρόφιμα σε «νόστιμα» και μη. Μπορούμε να ξεχωρίσουμε δηλαδή το λιπαρό φαγητό, χωρίς καν να το δοκιμάσουμε.

Όχι δεν είναι κάποιο μαγικό κόλπο. Φαίνεται πώς διαφέρει ο τρόπος που αντιδρά ο εγκέφαλος στη θέα του λιπαρού φαγητού, σε σχέση με το πιο ελαφρύ. Οι μηχανισμοί αυτοί προσαρμογής της εγκεφαλικής απόκρισης, παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την κατανόηση της αναζήτησης φαγητού, πέραν των αναγκών μας.

«Δες το ξανά και ξανά, για να το… συνηθίσεις»

Φαίνεται ότι η επαναλαμβανόμενη παρουσίαση (repeated presentation) φαγητού μπορεί να προκαλέσει προσαρμογή της συμπεριφοράς και των νευρικών αντιδράσεών μας, σε κάποιο βαθμό. Σε πρόσφατη μελέτη μετρήθηκε το οπτικά προκαλούμενο δυναμικό (visual evoked potentials VEPs, δηλ. το αποτέλεσμα της εικόνας στον εγκέφαλο) και πραγματοποιήθηκε εκτίμηση των νευρικών μας αντιδράσεων (neural source estimations) σε επαναλαμβανόμενες παρουσιάσεις λιπαρών και μη τροφίμων, αλλά και σε εικόνες μη εδώδιμων αντικειμένων.

Προέκυψε λοιπόν ότι η επανάληψη εικόνων από μη λιπαρά τρόφιμα και αντικείμενα βελτίωσε την ικανότητά μας (ρυθμίζοντας το VEP και τις υποκείμενες νευρωνικές πηγές τους) να τα ξεχωρίζουμε, από τα λιπαρά τρόφιμα. Αντίθετα, οι αντιδράσεις μας σε εικόνες λιπαρών τροφίμων παρέμειναν αμετάβλητες κατά τις επαναλαμβανόμενες παρουσιάσεις.

Έχουμε ήδη «αποφασίσει» ότι τα λιπαρά τρόφιμα είναι πιο νόστιμα, οπότε δεν επηρεαζόμαστε από την επαναλαμβανόμενη έκθεση. Με άλλα λόγια, η επιθυμία για λιπαρά (αλμυρά ή γλυκά) τρόφιμα υπερισχύει στην τελική απόφαση, η απόφαση έχει ήδη ληφθεί: το λίπος είναι πιο νόστιμο.

«Δεν πρέπει, αλλά το θέλω»

Η διαπίστωση αυτή φαίνεται να σχετίζεται με τους εγκεφαλικούς μηχανισμούς ανταμοιβής από τρόφιμα υψηλής ενέργειας (σ.σ. θερμίδες). Μπορεί να είναι ένας λόγος για τον οποίο μάλιστα…λαχταρούμε πλούσια σε θερμίδες τρόφιμα, αν και δυνητικά μπορεί να οδηγήσουν σε αρνητικές συνέπειες για την υγεία.

Μπορούμε να αλλάξουμε

Παρόλ’ αυτά, προκύπτει ότι ο εγκέφαλός μας μπορεί να εκπαιδευτεί στο να επιλέξει τρόφιμα χωρίς πολύ λίπος και θερμίδες. Όντως το ένστικτό μας να τείνει στην αναζήτηση λίπους και ζάχαρης, ως άμεσες πηγές ενέργειας. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να μάθει να επιλέγει διαφορετικά. Εδώ λοιπόν επεισέρχεται ο παράγοντας εκπαίδευσης, εκμάθησης και καθοδήγησης: η επαναλαμβανόμενη έκθεση σε μη λιπαρά τρόφιμα βοηθά σταδιακά να αντιληφθούμε ότι το συμφέρον μας δεν συμβαδίζει πάντα με τον ουρανίσκο μας.

Αυτό θα μπορούσε να είναι και ο πυρήνας αλλαγής της διατροφικής συμπεριφοράς. Φροντίζοντας να καλύπτουμε τις ανάγκες μας, αλλά και να μην πεινάμε εντός της ημέρας, μειώνονται εντυπωσιακά τα ξεσπάσματα και οι «λιγούρες» για γλυκά και λιπαρό φαγητό. Οπότε και η διαχειρίση του βάρους μας γίνεται βαθμίαια μια πολύ πιο εύκολη υπόθεση.

Βιβλιογραφία (Reference)

Liettib CV, Murraya MM, Hudryd J, le Coutred J, Toepela U. Research report: The role of energetic value in dynamic brain response adaptation during repeated food image viewing. Appetite 2012; 58 (1): 11-8

Γιώργος Μίλεσης, MSc Κλινικός Διαιτολόγος
[email protected]
www.milessis.gr
FB page: milessisgeorge