Με αφορμή την περιβόητη έρευνα για την γυναικεία απιστία που είδε το φως της δημοσιότητας εγείροντας αντιδράσεις εντός και εκτός διαδικτύου, ζητήσαμε από την Δρ Εύα Στάμου να μας εξηγήσει, τι σημαίνει, επιτέλους, η γυναικεία απιστία;

Το θέμα της γυναικείας απιστίας αποτελούσε μέχρι πρόσφατα ταμπού. Σήμερα βρίσκεται στο επίκεντρο τόσο του επιστημονικού ενδιαφέροντος όσο και του κοινωνικού σχολιασμού. Η παραδοσιακή αντίληψη ότι η γυναικεία επιθυμία εκφράζεται μέσα από μία σταθερή σχέση με έναν και μόνο ερωτικό σύντροφο, μοιάζει να τίθεται υπό αμφισβήτηση από μια πρόσφατη έρευνα σύμφωνα με την οποία, 8 στις 10  Ελληνίδες απατούν τον σύντροφό τους.

Δεν θα ήθελα να σχολιάσω την συγκεκριμένη έρευνα χωρίς επαρκείς πληροφορίες για το ιστορικό αλλά και τα ιδιαίτερα (κοινωνικά και οικονομικά) χαρακτηριστικά των γυναικών και των αντρών που συμμετείχαν στην έρευνα. Θα μιλήσω λοιπόν για κάποιες βασικές διαστάσεις του σύγχρονου φαινομένου της απιστίας.

Η Αφροδίτη κοιτάζεται στον καθρέφτη (Αφροδίτη Rokeby), Ντιέγκο Βελάσκεθ

Σε μια παραδοσιακή κοινωνία, με έντονα συντηρητικό χαρακτήρα, όπως η ελληνική, όπου  το ιδεώδες της πιστής συντρόφου παραμένει ισχυρό, ανεξαρτήτως κοινωνική τάξης, επαγγέλματος και μορφωτικού επιπέδου, είναι φυσικό η πρόσφατη συζήτηση περί απιστίας να προκαλεί απορία κι έκπληξη.

Στη χώρα μας, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, το εμπορικό θέατρο, η ευπώλητη λογοτεχνία συνεχίζουν να αναπαράγουν εικόνες που βασίζονται στο στερεότυπο της γυναίκας που είναι από τη φύση της πιστή ερωτικά, ακόμα και όταν γνωρίζει ότι ο σύντροφός  της έχει σεξουαλικές επαφές με άλλες γυναίκες.

Αντιθέτως, θεωρείται ότι η αναζήτηση σεξουαλικής ποικιλίας είναι συνώνυμη της αρρενωπότητας, ότι ο μέσος άντρας έχει ανάγκη πολλές ερωτικές παρτενέρ κατά τη διάρκεια της ζωής του, κι ότι μένοντας πιστός σε μία ερωτική σύντροφο πηγαίνει κόντρα στη φύση του. Δεν λείπουν μάλιστα και κάποιες περιπτώσεις επιστημόνων ή ψυχαναλυτών που σε συνεντεύξεις τους αναπαράγουν τις παραδοσιακές αντιλήψεις για τον διαφορετικό τρόπο με τον οποίο οφείλουν να βιώνουν τη σεξουαλική πίστη τα δύο φύλα.

Αφροδίτη του Ουρμπίνο, Τιτσιάνο

Οι απαντήσεις για την σεξουαλική συμπεριφορά των σύγχρονων γυναικών δεν πρέπει να αναζητούνται αποκλειστικά στη βιολογία (μιλώντας γενικά κι αόριστα για το τι είναι «γραμμένο στο DNA μας») ή στη μεταφυσική (μιλώντας γενικά κι αόριστα για τη «Φύση» και  την «Ουσία») ή στη μυθολογία (τον Οιδίποδα, την Πηνελόπη, τον Αδάμ και την Εύα). Αρκετά συχνά, ισχυρά στερεότυπα για τη γυναικεία σεξουαλικότητα βασίζονται σε τέτοιου είδους αναγωγές, αγνοώντας το πολιτισμικό περιβάλλον, τις οικονομικές διαστάσεις, τις κοινωνικές συνθήκες, την περιρρέουσα ιδεολογία της κάθε εποχής, και φυσικά την ιδιαίτερη προσωπικότητα κάθε ατόμου.

Τέτοιου είδους κατηγοριοποιήσεις χρησιμεύουν περισσότερο για την συντήρηση μύθων, παρά για την εις βάθος κατανόηση της σεξουαλικής επιθυμίας αντρών και γυναικών. Σε τι οφείλεται η δημοφιλία αυτών των μύθων; Απλά μιλώντας: Με το να αποδίδουμε όλες τις συμπεριφορές σε μια καθολική αιτία (τη Φύση, τα Γονίδια, το Φύλο ή τον Ωροσκόπο) νομίζουμε ότι εξηγούμε αμέσως τα πάντα – και τίποτα. Αφετέρου, απαλλασσόμαστε οι ίδιοι από τις ευθύνες μας, αποποιούμαστε το βάρος των επιλογών μας, καθώς βολευόμαστε στον μύθο ότι δεν είμαστε εμείς που πήραμε την όποια σωστή ή λάθος απόφαση, αλλά φταίει πάντα κάτι άλλο – φυσικό ή μεταφυσικό – που καθορίζει τις επιλογές μας.

Αν προσεγγίσουμε τα φαινόμενα με περισσότερη προσοχή, νομίζω ότι θα διαπιστώσουμε πως κάποιοι από τους λόγους της γυναικείας και της αντρικής απιστίας είναι πρωτίστως ψυχολογικοί και κοινωνικοί.

Η γυμνή μάχα, Φρανθίσκο Γκόγια 

Πολλές γυναίκες ακολουθούν αυτό το οποίο προτάσσει ο οικογενειακός και κοινωνικός τους περίγυρος. Βρίσκουν έναν σύντροφο που θεωρούν κατάλληλο για τη δημιουργία οικογένειας, κάποιον άνθρωπο ικανό να παρέχει οικονομική σταθερότητα, αλλά όχι απαραίτητα ικανό να εμπνεύσει ερωτική επιθυμία. Όταν οι βασικοί στόχοι τους ικανοποιούνται, ανακαλύπτουν ένα κενό στη ζωή τους που δεν γίνεται να καλυφθεί χωρίς την αναζήτηση ενός ελκυστικού ερωτικού συντρόφου.

Οι γυναίκες σήμερα έχουν μάθει ότι έχουν το ίδιο δικαίωμα στην σεξουαλική ικανοποίηση με τους άντρες. Τις προηγούμενες δεκαετίες μια γυναίκα ανικανοποίητη σεξουαλικά έκανε απλώς υπομονή. Σήμερα η γυναίκα διεκδικεί την σεξουαλική ευχαρίστηση, ακριβώς όπως και ο άντρας, ακόμα και μέσα από λάθος δρόμους.

Οι κοινωνικές συμβάσεις δεν επιτρέπουν ακόμα σε αρκετές γυναίκες να σταθούν με τιμιότητα κι ειλικρίνεια απέναντι στον σύντροφό τους, όταν για οποιονδήποτε λόγο η σχέση δεν τους προσφέρει πλέον ερωτική ικανοποίηση. Αντί να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα, επιλέγουν να δημιουργήσουν μία παράλληλη σχέση, όπως ακριβώς έχουν μάθει ότι συνηθίζουν να κάνουν και οι άντρες σε αντίστοιχες περιπτώσεις. Ο ρόλος του «καλού κοριτσιού» παγιδεύει κάποιες φορές τις γυναίκες σε προβληματικές σχέσεις, στις οποίες παραμένουν για να μην διαταράξουν ένα ολόκληρο οικογενειακό σύστημα. Η «λύση» του τρίτου ανθρώπου, ο οποίος λειτουργεί τις περισσότερες φορές ως δεκανίκι για τη διατήρηση της πρωταρχικής σχέσης, είναι δυστυχώς κάτι ιδιαίτερα συνηθισμένο.

Η Γέννηση της Αφροδίτης, Σάντρο Μποτιτσέλι

Οι γυναίκες σήμερα έχουμε πολλές επιλογές, αλλά αυτό δεν το συνειδητοποιούμε πάντα. Μια γυναίκα μπορεί να μην παντρευτεί, αλλά να ζήσει σε ελεύθερη σχέση, να μην κάνει παιδιά, αν δεν το νιώθει πραγματικά, να γίνει μητέρα σε μεγαλύτερη ηλικία απ’ ότι έγιναν η μαμά κι η γιαγιά της, να επιλέξει να μεγαλώσει μόνη ένα παιδί, κλπ.

Το παραδοσιακό μοντέλο που σε κάποιες γυναίκες ταιριάζει μα κάποιες άλλες τις εγκλωβίζει σε αδιέξοδες σχέσεις δεν είναι απαραίτητο να αναπαραχθεί από όλες μας, αν δεν μας εκφράζει πραγματικά. Με τον τρόπο αυτό δεν θα υπάρχει και η ανάγκη για παράλληλες σχέσεις, απάτη, ψεύδη, υποκρισίες και δράματα. Αρκεί να βρούμε το θάρρος -με σεβασμό τόσο προς τον εαυτό μας, όσο και προς το σύντροφό μας- να ανακαλύψουμε και να διεκδικήσουμε αυτό που αληθινά μας ταιριάζει.

Εύα Στάμου
Δρ Ψυχολογίας
BA, MA, MSc, PhD