Τι είναι αυτό που προκαλεί υπογονιμότητα στον άνδρα και ποιες είναι οι απαραίτητες εξετάσεις του σπέρματος που παίζουν ρόλο στην υπογονιμότητα, στις αποβολές και στις αποτυχημένες εξωσωματικές.

Ο ανδρικός παράγοντας είναι υπεύθυνος αποκλειστικά ή εν μέρει για την υπογονιμότητα του 50% περίπου των ζευγαριών. Η ανδρική υπογονιμότητα σχετίζεται με τη χαμηλή παραγωγή σπερματοζωαρίων, με την ακινησία ή την αστοχία τους, καθώς και με τα εμπόδια που αποτρέπουν την έξοδο του σπέρματος. Ασθένειες, τραυματισμοί, χρόνια προβλήματα υγείας, επιλογές του τρόπου ζωής και άλλοι παράγοντες μπορούν να εμπλακούν στην αιτία της ανδρικής υπογονιμότητας.

Το ζευγάρι, πριν κάνει οτιδήποτε, πρέπει να ξεκαθαρίσει τον ανδρικό παράγοντα, εάν ευθύνεται για την υπογονιμότητά του, τις αποβολές του ή ακόμα και τις αποτυχημένες εξωσωματικές. Ένα απλό σπερμοδιάγραμμα δεν είναι πλέον αρκετό για να μας επιβεβαιώσει ότι ο ανδρικός παράγοντας είναι ικανός να φέρει την επόμενη γενεά υγιή και ασφαλή. Μπορεί δηλαδή ένα σπερμοδιάγραμμα να φαίνεται φυσιολογικό, αλλά το γεννητικό υλικό να είναι κατακερματισμένο ή τεμαχισμένο σε διάφορα τμήματα του DNA ώστε να μην μπορεί να τεκνοποιήσει. Με άλλα λόγια το ζευγάρι πρέπει να αποκλείσει ότι ο ανδρικός παράγοντας είναι ο υπεύθυνος για την υπογονιμότητα του ζευγαριού.

Αιτίες ανδρικής υπογονιμότητας

Η ανδρική υπογονιμότητα μπορεί να έχει διάφορες αιτίες -από ορμονικές ανισορροπίες, βιολογικά ή ανατομικά προβλήματα καθώς και βαθύτερα ψυχολογικά αίτια ή τρόπο διαβίωσης. Επιπλέον, το επίπεδο γονιμότητας αντικατοπτρίζει τη «συνολική» υγεία ενός άνδρα. Οι άνδρες που ζουν έναν υγιεινό τρόπο ζωής έχουν περισσότερες πιθανότητες να παράγουν υγιή σπερματοζωάρια. Μερικά αίτια ανδρικής υπογονιμότητας είναι τα παρακάτω:

• Κάπνισμα. Επηρεάζει σημαντικά τον αριθμό ανά κυβικό εκατοστό αλλά και τον χρόνο ζωής των σπερματοζωαρίων.
• Οινοπνευματώδη.
• Χρήση ναρκωτικών ουσιών ( χασίς, κοκκαίνη, ηρωίνη κλπ ).
• Χρήση αναβολικών στερροιδών.
• Υπερβολική άσκηση. Μπορεί να μειώσει την αναλογία των σπερματοζωαρίων διότι αυξάνει την έκκριση επινεφριδιακών στερροιδικών ορμονών οι οποίες μειώνουν την έκκριση τεστοστερόνης. Η μειωμένη έκκριση τεστοστερόνης οδηγεί σε μείωση της παραγωγής σπερματοζωαρίων.
• Μειωμένη λήψη βιταμίνης C και ψευδαργύρου με την τροφή.
• Κακή διατροφή και αναιμία.
• Λήψη διαφόρων αντιβιοτικών (π.χ. νιτροφουράνια και μακρολίδες).
• Λήψη του αντιδιαρροικού φαρμάκου Sulfasalazine.
• Λήψη του αντιμυκητιασικού Ketoconazole.
• Λήψη του Sulfasalazine, φαρμάκου για την ελκώδη κολίτιδα.
• Λήψη χημειοθεραπευτικών φαρμάκων (αντικαρκινικά).
• Κιρσοκήλη. Διάταση των φλεβών που φεύγουν από τον όρχι προκαλεί άνοδο της θερμοκρασίας του και αυτό επηρεάζει το αριθμό την κινητικότητα και την ζωτικότητα των σπερματοζωαρίων.
• Φλεγμονές στα επιμέρους αναπαραγωγικά όργανα όπως προστατίτιδα, επιδιδυμίτιδα και ορχίτιδα.
• Φλεγμονές που επηρεάζουν τους όρχεις όπως παρωτίτιδα μετά την εφηβεία.
• Φυματίωση.
• Υψηλός πυρετός για μεγάλο χρονικό διάστημα.
• Πολύ στενά εσώρουχα ή παντελόνια.
• Πολύ ζεστό μπάνιο, σάουνα και κάθε τι που προκαλεί αύξηση της θερμοκρασίας του όσχεου, όπως εργασία σε φούρνους και θερμό περιβάλλον χωρίς τοπική προστασία των γεννητικών οργάνων.
• Έκθεση σε επικίνδυνο περιβάλλον όπως ακτινοβολίες, επιδημίες, χρώματα, μόλυβδο, ιώδιο, βενζίνη, βόριον, βαρέα μέταλλα και τοξικά χημικά αλλά και απόβλητα.
• Τραυματισμοί και επεμβάσεις στους όρχεις.
• Εκ γενετής απόφραξη ή ανατομική δυσπλασία του σπερματικού πόρου καθώς και κρυψορχία.
• Η έκθεση του άρρενος εμβρύου σε diethylstilbestrol που δόθηκε για θεραπευτικούς λόγους στην μητέρα κατά την διάρκεια της κυήσεως μπορεί να προκαλέσει ανωμαλίες στην δομή και λειτουργία των όρχεων και των επιδιδυμίδων και να μειώσει την ποσότητα και την ποιότητα του σπέρματος.
• Καταστροφή των σπερματικών πόρων από σεξουαλικά μεταδιδόμενες φλεγμονές όπως βλεννόρροια ή χλαμύδια. Αυτά επίσης μεταδίδονται και στην σεξουαλική σύντροφο και επηρεάζουν την δική της γονιμότητα.
• Χρωμοσωματικές διαταραχές.
• Μεγάλη σεξουαλική αποχή επηρεάζει αρνητικά την γονιμότητα, σεξουαλική επαφή με μεσοδιάστημα 3 έως 6 μέρες θεωρείται ότι βελτιώνει το σπέρμα.
• Έντονο stress.

Εξετάσεις για τον άνδρα

Η απλή λοιπόν εξέταση του σπέρματος γίνεται μετά από δύο-τρεις μέρες σεξουαλικής αποχής,με τη λήψη του ιστορικού, τη φυσική εξέταση του άνδρα τα οποία αποτελούν την πρώτη πράξη της διαγνωστικής διαδικασίας, στην οποία θα προχωρήσει σταδιακά και εφόσον χρειασθεί, σε ειδικότερες εξετάσεις όπως:

-Καλλιέργειες ούρων και σπέρματος για κάθε είδους μικροοργανισμούς (αερόβιους, αναερόβιους, άτυπους, ιούς) που μπορεί να ενοχοποιούνται για πρόκληση υπογονιμότητας.

-Ορμονικές, βιοχημικές, ανοσολογικές μετρήσεις στο σπέρμα και στο αίμα.

-Γενετικό έλεγχο με καρυότυπο και χαρτογράφηση Y χρωμοσώματος, ανίχνευση γονιδίου κυστικής ίνωσης, θραύση του DNA των σπερματοζωαρίων και οτιδήποτε νέο προκύπτει στον εξελισσόμενο αυτό τομέα.

-Απεικονιστικές εξετάσεις, όπως υπερηχογραφήματα του γεννητικού συστήματος, Doppler – Triplex των αγγείων της περιοχής και ενδεχομένως αξονικές ή μαγνητικές τομογραφίες.

Η σημαντικότερη όμως εξέταση που οι εξειδικευμένοι επιστήμονες γνωρίζουν πλέον για την καταλληλότητα του σπέρματος είναι ο δείκτης του κατακερματισμού του DNA (DNA fragmentation ή DFI), που μας δείχνει την ποιότητα του γενετικού υλικού του άνδρα. Εάν δεν είναι σε καλό επίπεδο, το γεννητικό υλικό του άνδρα δηλαδή είναι αρκετά κατακερματισμένο, τότε η κύρια αιτία για υπογονιμότητα, αποβολές ή αποτυχημένες εξωσωματικές είναι ο σύζυγος και δεν πρέπει να ταλαιπωρείται η γυναίκα. Αυτό απαιτεί εξειδικευμένο επιστημονικό επιτελείο για να μπορέσει να ξεκαθαρίζει ποιος από το ζευγάρι ευθύνεται για την υπογονιμότητα. Κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό το σπέρμα του άνδρα διορθώνεται με βιολογικές θεραπείες χωρίς παρενέργειες που έχουν αποδειχθεί από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα. Εάν το πρόβλημα δεν λυθεί τότε το ζευγάρι πρέπει να πάει με δανεικό σπέρμα, αλλά να είναι προσεχτικό πάλι για το πως πρέπει να ελέχθει η σύζυγος για τα ΝΚ κύτταρα ώστε να εξαλειφθούν οι πιθανότητες για μια αποτυχημένη κύηση λόγω μιας παλίνδρομης κύησης ή αποβολής.

Συμπερασματικά
Το ζευγάρι θα πρέπει να φιλτράρει πάρα πολύ καλά τα δεδομένα πριν επιλέξει κάποιο κέντρο γονιμότητας ή κέντρο εξωσωματικής και να διερευνεί πηγές, δεδομένα, εμπειρία, εξυπηρέτηση,ήθος και δεοντολογία για να έχει τα καλύτερα αποτελέσματα.

Δρ. Τολιόπουλος Ιωάννης, Μοριακός Βιολόγος, Φυσιολόγος, Μεταδιδάκτωρ της Αναπαραγωγικής Ιατρικής
Δρ. Παπαγεωργίου Σπυρίδων, Χειρουργός Γυναικολόγος Μαιευτήρας, Ειδικός στην Υπογονιμότητα
Πηγή: www.fertility-biocenter.com