Aν για αρκετό κόσμο η ζέστη είναι ευχάριστη (σ.σ. σε σχέση με το κρύο), για πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού, ο καύσωνας είναι αφόρητος αλλά και επικίνδυνος. Η υψηλή θερμοκρασία – σε συνδυασμό ειδικά με αυξημένη σχετική υγρασία – μπορεί να προκαλέσει υπερθερμία ή θερμική εξάντληση (heat exhaustion). Ο ειδικός συμβουλεύει.

Ο κίνδυνος εκδήλωσής ανάλογων προβλημάτων αυξάνει με την ηλικία (σ.σ. αλλά και σε παιδιά ηλικίας 0-4 ετών), σε άτομα που υποφέρουν από καρδιαγγειακά νοσήματα, παχυσαρκία, άλλα χρόνια νοσήματα, όπως επίσης και σε όσους λαμβάνουν τακτική φαρμακευτική αγωγή ή υποφέρουν από οξεία λοίμωξη ή αφυδάτωση.

Γιατί δεν δροσιζόμαστε;
Υπό φυσιολογικές συνθήκες, όταν η περιβαλλοντική θερμοκρασία αυξάνει, το σώμα επαναφέρει την εσωτερική του θερμοκρασία (σ.σ. πυρήνα) μέσω της εφίδρωσης, ώστε να μην αποκτήσουμε… πυρετό. Όταν όμως παράλληλα με την υψηλή θερμοκρασία αυξάνει και η σχετική υγρασία, ο ιδρώτας δεν μπορεί να εξατμιστεί αρκετά γρήγορα, οπότε  – σε κάποιες περιπτώσεις – μπορεί να προκληθεί υπερθερμία.

Τι είναι η υπερθερμία;
Η υπερθερμία συμβαίνει όταν το σώμα δεν μπορεί να μειώσει τη θερμοκρασία του μέσω της εφίδρωσης, οπότε ανεβάζει πολύ γρήγορα πυρετό, κάποιες φορές πάνω από 41οC εντός 15 λεπτών! Σε αυτή την κατάσταση, βιώνουμε συμπτώματα από το νευρικό μας σύστημα, π.χ. τάση λιποθυμίας, αποπροσανατολισμό ή κράμπες. Η υπερθερμία μπορεί να έχει πολύ σοβαρές επιπτώσεις αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, με διακομιδή σε νοσοκομείο.

 Απαιτείται προσοχή στο τι θα φάμε κατά τη διάρκεια του καύσωνα. 

Για το λόγο αυτό, πρέπει να υποψιαστούμε ότι η σωματική θερμοκρασία είναι μεγαλύτερη από 39,5οC, το δέρμα είναι κόκκινο και ξηρό (χωρίς ιδρώτα), παρατηρείτε ταχυκαρδία, έντονο πονοκέφαλο, ναυτία, αποπροσανατολισμό και μειωμένη επαφή με το περιβάλλον. Προσοχή όμως, δεν πρέπει σε αυτή την περίπτωση να δώσετε οτιδήποτε υγρό στον ασθενή! Η ενυδάτωση πρέπει να γίνει στο νοσοκομείο από τους γιατρούς.

Ο εργάτης και ο ασθενής
Η θερμική εξάντληση αφετέρου είναι πιο ήπια κατάσταση, που προκύπτει από κάποιες μέρες έκθεσης σε υψηλή θερμοκρασία χωρίς σωστή ενυδάτωση. Είναι πολύ πιθανό να συμβεί σε ηλικιωμένους, υπερτασικά άτομα ή εργάτες που δουλεύουν σε εξωτερικούς χώρους. Τα συμπτώματά είναι πολύ έντονη εφίδρωση, ωχρότητα, μυϊκοί πόνοι, κόπωση, αδυναμία, πονοκέφαλοι, ναυτία ή εμετός και τάση λιποθυμίας. Το δέρμα είναι υγρό και παγωμένο, ενώ εκδηλώνεται ταχυπαλμία και αναπνευστική δυσκολία. Αν δεν καταναλώσουμε υγρά, κρυώσουμε το σώμα (π.χ. σε υγρή πετσέτα) και δεν παραμείνουμε σε δροσερό, σκιερό μέρος μπορεί να επιδεινωθεί σε υπερθερμία.

Πώς μπορούμε να προφυλαχθούμε;
Πρώτα απ’ όλα, δημιουργούμε ένα δροσερό περιβάλλον, με air condition, από τη στιγμή που πάνω από τους 35 βαθμούς ο ανεμιστήρας δεν μπορεί να μας δροσίσει. Ένα δροσερό ντους επίσης θα βοηθήσει σημαντικά. Ωστόσο, αποφύγετε να βρίσκεστε εκτός δροσερού χώρου τις πιο θερμές – μεσημεριανές – ώρες. Αν υπάρχει δυνατότητα αναπαυθείτε σ’ αυτό το χρονικό διάστημα.

Αποφύγετε να βρίσκεστε εκτός σπιτιού ή δροσερού, κλειστού χώρου τις πιο θερμές –μεσημεριανές– ώρες.

Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να καταναλώσετε επαρκή ποσότητα υγρών (νερό και μη αλκοολούχα ροφήματα). Χρειαζόμαστε τουλάχιστον 10 ποτήρια νερό, ακόμα και αν δεν διψάμε. Επιπλέον, καλό θα ήταν να περιορίσετε τα ροφήματα που περιέχουν ζάχαρη, καφεΐνη ή αλκοόλ στο ελάχιστο, καθώς δεν ενυδατώνουν – μάλλον το αντίθετο.

Ωραία, και τι θα φάμε;
Συστήνεται, κατά τη διάρκεια του καύσωνα, να τρώμε ελαφρά το μεσημέρι και να μεταφέρουμε το κύριο γεύμα της ημέρας αργότερα, προς το βράδυ. Βέβαια, θα πρέπει να προνοήσουμε να μην καταναλώσουμε μεγάλες ποσότητες φαγητού, θα βασανιστούμε ιδιαίτερα στο υπόλοιπο της νύχτας.

Και σίγουρα απαιτείται προσοχή στο τι θα φάμε κατά τη διάρκεια του καύσωνα. Πρώτη προτεραιότητα είναι τα τρόφιμα με μεγάλο ποσοστό υγρασίας, που συνεισφέρουν στην ενυδάτωση του οργανισμού. Σε αυτά συγκαταλέγονται τα φρέσκα/ωμά λαχανικά και φρούτα, όπως π.χ. το καρπούζι, το μάνγκο, το αγγούρι, το iceberg, η ντομάτα κ.α.

Επιπλέον, τρόφιμα όπως οι φακές, τα φασόλια, η μπανάνα και τα σταφύλια, θεωρείται ότι αυξάνουν την απορρόφηση νερού από το σώμα, βελτιώνοντας το κυτταρικό υδατικό περιεχόμενο, οπότε και τη ρύθμιση της σωματικής θερμοκρασίας.

Τέλος, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (π.χ. σπανάκι, ρόκα, σέσκουλα, kale) – ως πηγές ασβεστίου – βοηθούν στη θερμορύθμιση, μεταφέροντας ανάλογα νευρικά σήματα μεταξύ εγκεφάλου και περιφέρειας.

Γιώργος Μίλεσης
MSc Κλινικός Διαιτολόγος
[email protected]
FB page: milessisgeorge

Βιβλιογραφία (References)

Ferry M. Strategies for Ensuring Good Hydration in the Elderly. Nutrition Reviews 2005; S22-9

Kovats RS, and S Hajat. Heat Stress and Public Health: A Critical Review. Annual Review of Public Health, April 2008; 29: 41-55

Rhoads RP, Baumgard LH, Suagee JK, and SR Sanders. Nutritional Interventions to Alleviate the Negative Consequences of Heat Stress. Adv Nutr May 2013; 4: 267-76