Το κύκνειο άσμα του Έγκον Φριντέλ, ήταν η μελέτη του «Πολιτιστική Ιστορία της αρχαίας Ελλάδας» (εκδ. Τόπος). Όταν επικράτησαν οι χιτλερικές δυνάμεις, ο συγγραφέας αυτοκτόνησε, αφήνοντας πίσω του αξιόλογο συγγραφικό έργο και έχοντας διαγράψει μια πολύπλευρη καλλιτεχνική πορεία. Το βιβλίο του Φριντέλ κυκλοφορεί σε μετάφραση του Δημοσθένη Κούρτοβικ.

Η περίληψη του βιβλίου έχει ως εξής: «Αυτό το βιβλίο ξεχωρίζει από ανάλογες μελέτες χάρη στην ικανότητα του συγγραφέα να τεκμηριώνει σε ευφάνταστους και προκλητικούς συνδυασμούς τη διαφορετικότητα της αρχαιοελληνικής ψυχής.

Ο Φριντέλ διαβάζει τον Έλληνα ερευνώντας πίσω από τις γραμμές των τραγωδιών και των ποιημάτων και των φιλοσοφιών, πίσω από τις μορφές των επιτύμβιων και των γλυπτών του Παρθενώνα.

Δεν αφήνει τον θαυμασμό για τα έργα του αρχαίου πολιτισμού να καλύψει την ερευνητική σκαπάνη – γι’ αυτό και συγκρίνει υποδειγματικά σύγχρονες μορφές πολιτικής, ιστορίας και τέχνης με το αρχαιοελληνικό παρελθόν αλλά και με άλλους αρχαίους πολιτισμούς (Αίγυπτος, Περσία, Ρώμη).

Ξεχάστε όλα τα γνωστά στερεότυπα για την αρχαία Ελλάδα. Η ριζοσπαστική ματιά του συγγραφέα, συνδυάζοντας τεκμήρια από γραπτά και άλλα μνημεία, προβάλλει τον αρχαίο Έλληνα στην πεζή καθημερινότητά του: λιγότερο αθώο απ’ ό,τι τον φαντασιώνουμε και περισσότερο πραγματιστή, λιγότερο καλοφαγά και περισσότερο ομοερωτικό, λιγότερο ελεύθερο στις πόλεις-κράτη και περισσότερο βάρβαρο απέναντι στους εχθρούς του, λιγότερο εργατικό και περισσότερο μοιρολάτρη κ.ο.κ.

Κι όμως, μέσα από αυτή τη διόλου ρομαντική αλλά συναρπαστική ανάλυση της καθημερινής αρχαίας κουλτούρας, ο αναγνώστης κατανοεί στο τέλος γιατί η αρχαία Ελλάδα δημιούργησε τον συγκεκριμένο πολιτισμό που θαυμάζουμε σήμερα».

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο Έγκον Φριντέλ (Egon Friedell) γεννήθηκε το 1878 στη Βιέννη από Εβραίους γονείς, τους οποίους έχασε μικρός. Σπούδασε φιλοσοφία και γερμανική φιλολογία στο πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, από όπου έλαβε και διδακτορικό τίτλο, χωρίς ωστόσο να ακολουθήσει ακαδημαϊκή καριέρα.

Πολύπλευρη και ανήσυχη φυσιογνωμία, εργάστηκε ως ηθοποιός, καμπαρετίστας, κριτικός θεάτρου, επιφυλλιδογράφος και συγγραφέας, ενώ είχε και πλούσιο μεταφραστικό έργο.

Ανάμεσα στο 1927 και το 1931 ο Φριντέλ δημοσίευσε σε τρεις τόμους το έργο Πολιτιστική Ιστορία των Νεότερων Χρόνων (Kulturgeschichte der Neuzeit), που έκανε μεγάλη αίσθηση τόσο για τη δεινότητα του ύφους όσο και για την πρωτοτυπία των παρατηρήσεών του.

Θέλοντας να διευρύνει το σχέδιό του σε μια παγκόσμια Ιστορία του πολιτισμού, συνέχισε με την Πολιτισμική Ιστορία της Αιγύπτου και της Πρόσω Ασίας (Kulturgeschichte Ägyptens und Vorderasiens), που εκδόθηκε το 1936, και αμέσως μετά με την Πολιτιστική Ιστορία της αρχαίας Ελλάδας, την οποία επρόκειτο να ακολουθήσει, κλείνοντας αυτό το τιτάνιο έργο, με μια πολιτισμική Ιστορία της αρχαίας Ρώμης.

Η τελευταία δεν γράφτηκε ποτέ, ενώ τον τόμο για την Ελλάδα μόλις που πρόλαβε ο Φριντέλ να τον ολοκληρώσει. Αυτοκτόνησε το 1938, τρεις μέρες μετά την κατάληψη της χώρας του από τα χιτλερικά στρατεύματα. Το χειρόγραφο για την Ελλάδα κατασχέθηκε από την Γκεστάπο, αλλά διασώθηκε χάρη στο θάρρος των κληρονόμων του και εκδόθηκε το 1940 στην Ελβετία.

Πληροφορίες: «Πολιτιστική Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας-μύθος και πραγματικότητα της προχριστιανικής ψυχής» του Φριντέλ Έγκον, μετάφραση: Δημοσθένης Κούρτοβικ, εκδ. Τοπος.