Η Μπιενάλε της Αθήνας παίρνει συμβολικά τον τίτλο «Ομόνοια», ανοίγει τυπικά τον ερχόμενο Οκτώβριο και αναμένεται να διαρκέσει δύο χρόνια. Οι πρώτες εκδηλώσεις της όμως ξεκίνησαν ήδη, με πρώτη και καλύτερη την έκθεση με την οποία ανοίγει τις πόρτες του ένα πανέμορφο αλλά άγνωστο κτήριο της πόλης μας, το ξενοδοχείο Μπάγκειον στην Ομόνοια.

Η εκδήλωση παρουσίασης της Μπιενάλε της Αθήνας διοργανώθηκε από το Δήμο Αθηναίων και στην οποία παρέστη και η Πριγκίπισσα Laurentien της Ολλανδίας, πρόεδρος του European Cultural Foundation, το οποίο βράβευσε τη Μπιενάλε της Αθήνας με το 2015 ECF Princess Margiet Award for Culture για τη συμβολή της στον πολιτισμό και τον ρόλο της στη δημιουργία μιας δημοκρατικής Ευρώπης.

Η έκθεση που πλαισιώνει την εκδήλωση-συνεργασία του Δήμου Αθηναίων με τη Μπιενάλε τα Αθήνας φιλοξενείται στο ιστορικό κτίριο Μπάγκειον της Ομόνοιας, ένα εξαιρετικό ξενοδοχείο της δεκαετίας του 1880 το οποίο σχεδίασε ο Έρνστ Τσίλλερ.

Η έκθεση περιλαμβάνει δύο εικαστικές δημιουργίες, τον «Ρινόκερο» του Νίκου Κεσσανλή και το «Άντερ Κονστράξιον» της εικαστικής ομάδας Under Construction Group. Η έκθεση θα παραμείνει ανοιχτή στο κοινό μέχρι τις 31 Σεπτεμβρίου, ενώ η Μπιενάλε της Αθήνας θα ξεκινήσει επίσημα στα τέλη του ερχόμενου Οκτωβρίου.

Τα έργα

O Ρινόκερος ανακατασκευάστηκε για πρώτη φορά σχεδόν είκοσι χρόνια μετά από την τελευταία του παρουσίαση. Το έργο του ιστορικού καλλιτέχνη Νίκου Κεσσανλή (1930-2004) έρχεται σε διάλογο με τον υπό ανέγερση χώρο του Μπαγκείου και τις συνδηλώσεις που αυτός φέρει για την τρέχουσα πολιτικοκοινωνική συνθήκη. Εντάσσεται σε μια σειρά εικαστικών δημιουργιών στις οποίες ο Κεσσανλής πειραματίζεται με τη δομή της εικόνας, απελευθερώνοντας τη στο χώρο και ανατρέποντας τις ζωγραφικές της ιδιότητες και καταβολές.

Στον Ρινόκερο προβάλλεται το εμβληματικό χαρακτικό του Albrecht Dürer –η απεικόνιση ενός ρινόκερου που ο χαράκτης δεν είχε στην πραγματικότητα δει ποτέ. Η ριζοσπαστική αυτή χειρονομία του Κεσσανλή αφενός προτείνει την αναθεώρηση των παραδοσιακών μέσων καλλιτεχνικής δημιουργίας και αφετέρου παραπέμπει στη δυνατότητα της τέχνης να πλάθει και να ανανοηματοδοτεί τη σύγχρονή της πραγματικότητα.

Σε ένα άλλο επίπεδο, ο Ρινόκερος συνομιλεί με την Ομόνοια μέσα από την αντίστιξη με την Ουρά, 2003, την μεγάλης κλίμακας εγκατάσταση του Κεσσανλή στο σταθμό του μετρό κάτω από την πλατεία. Ο χαοτικός ρυθμός του σταθμού έρχεται σε αντιδιαστολή με την παγωμένη μελαγχολία του Μπαγκείου, όμως τα έργα του Κεσσανλή διατρέχουν και τις δύο συνθήκες και τις υπερβαίνουν.

Από την άλλη, στην πρόσοψη του ξενοδοχείου, η ομάδα Ελλήνων εικαστικών Underconstruction Group (Αλέξανδρος Λάιος, Μάρω Φασουλή, Δημήτρης Φουτρής) τοποθέτησε την ξύλινη επιγραφή Άντερ Κονστράξιον. Η αρχική του ιδέα αφορούσε τη συμβίωση διαφορετικών καλλιτεχνικών κόσμων και εικαστικών μορφωμάτων. Σκοπός ήταν να παραμένει η όλη διαδικασία ανοιχτή σε δυναμικές συμμετοχικές παρεμβάσεις, σε περαιτέρω επεξεργασία και προσθήκες, στοιχεία τα οποία θα καθόριζαν τον τύπο και την ποιότητα μιας τέτοιας πειραματικής και -τελικά- συμβολικής «συγκατοίκησης».

Στην Ομόνοια του 2015, η ομάδα Underconstruction εμπλέκεται στην περιπέτεια της κατασκευής ενός άλλου τύπου «κτίσματος». Αν κάθε κτίσμα είναι φτιαγμένο από κάποια ύλη και στεγάζει κάτι, το συγκεκριμένο επιθυμεί να στεγάσει μια κοινή ιδέα και την αντίληψη πως ό,τι αρχικά είχε θεωρηθεί συμβολικό, ίσως τελικά να μπορεί να γίνει πράξη.

Από το 2008 μέχρι σήμερα, το πλαίσιο ανάγνωσης του έργου έχει αλλάξει αρκετά. Το 2015, επτά χρόνια μετά, θα γίνει μια προσπάθεια να διαβαστεί ξανά, κάτω από νέες συνθήκες, αυτό που για πολλούς πλέον αποτελεί μια εύπλαστη ισορροπία και για άλλους μια αναγκαία συνθήκη.

Στη φράση «άντερ κονστράξιον» συμπυκνώνεται η υπό ανέγερση τρέχουσα κοινωνική συνθήκη αλλά και κυριολεκτικά η υπό ανέγερση λειτουργία του πρώην ξενοδοχείου ως συμβόλου-μνημείου και η προσπάθεια της Μπιενάλε της Αθήνας να ζωντανέψει και να επανεργοποιήσει το χώρο δημιουργώντας έναν πυρήνα δράσεων και αντιδράσεων.

Η Μπιενάλε της Αθήνας

Ο θεσμός της Μπιενάλε της Αθήνας διοργανώνεται κάθε δύο χρόνια και συμβάλλει καθοριστικά στην προβολή της αξίας και της συμβολής της εικαστικής τέχνης στην Ελλάδα και παγκοσμίως. Φέτος, η Μπιενάλε της Αθήνας θα διαρκέσει, αντίθετα με ό,τι μας είχε συνηθίσει, 2 χρόνια, μέχρι το 2017, όταν θα ξεκινήσει η documenta 14. Ο τίτλος της «Ομόνοια» είναι συμβολικός, ενώ η θεματολογία της επικεντρώνεται σε πολύ σημαντικά ζητήματα, όπως είναι η εναλλακτική οικονομία, το πολιτικό ζήτημα και η θέσπιση η ιδρυμάτων που επαναπροσδιορίζουν τα συστήματα δομής καθώς και τα ήδη υπάρχοντα μοντέλα, ενώ παράλληλα αναδεικνύει όψεις της σύγχρονης τέχνης.

Η επιμελητική ομάδα της Μπιενάλε αποτελείται από κοινωνικούς φιλοσόφους, πολιτικούς στοχαστές, θεωρητικούς της τέχνης, επιμελητές και καλλιτέχνες. Φέτος το μήνυμά της προέκυψε από τις τρέχουσες πολιτικοκοινωνικές συνθήκες και εμφανίζεται ως μια ανάγκη ενεργοποίησης του κοινού μέσα από την τέχνη και τις σύγχρονες θεωρητικές προσεγγίσεις.

Ο Γιώργος Καμίνης με την Πριγκίπισσα Laurentien της Ολλανδίας

Η Μπιενάλε ξεκινά μία διετία δραστηριότητας από και μέχρι το καλοκαίρι του 2017 σε διάφορους χώρους στην περιοχή του κέντρου της Αθήνας και συγκεκριμένα στην Ομόνοια με στόχο την εύρεση μίας μόνιμης βάσης για την φιλοξενία του οργανισμού, από όπου θα διεξάγονται οι δραστηριότητές του. Η επιλογή του Μπαγκείου είναι συμβολική ως σημείο αφετηρίας για το ξεδίπλωμα του καλλιτεχνικού της προγράμματος.

Το (άγνωστο) ιστορικό ξενοδοχείο Μπάγκειον

Το Μπάγκειον είναι ένα τετραόροφο διατηρητέο κτήριο, δείγμα εξαιρετικής αστικής αρχιτεκτονικής της Αθήνας, που χρονολογείται στα τέλη του 19ου αιώνα. Είναι έργο του αρχιτέκτονα Ερνστ Τσίλλερ το οποίο οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1890-1894 κατόπιν δωρεάς του Ιωάννη Μπάγκα (ή Πάγκα).

Βρίσκεται επάνω στην πλατεία Ομονοίας, την παλαιότερη πλατεία της Αθήνας, η οποία ως το 1930 ήταν το κέντρο της κοσμικής ζωής και της εμπορικής κίνησης της πόλης. Το ξενοδοχείο στέγαζε στο υπόγειό του καφενείο-λουκουματζίδικο με θαμώνες από όλα τα κοινωνικά στρώματα, που έβρισκαν εκεί την ελευθερία από το συντηρητισμό της εποχής.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1920 το Μπάγκειον μετατράπηκε σε πνευματικό καταφύγιο νεαρών λογοτεχνών (Μήτσος Παπανικολάου, Ναπολέων Λαπαθιώτης, Τέλλος Άγρας, Μίνος Ζώτος, Νίκος Σαράβας) και εξελίχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα σημεία διαμόρφωσης της νέας λογοτεχνικής γενιάς της περιόδου.

Πληροφορίες: Ξενοδοχείο Μπάγκειον, Πλατεία Ομονοίας 18, διάρκεια μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου.