Όταν ακούμε Έλληνες και Όσκαρ το πρώτο όνομα που μας έρχεται στο μυαλό είναι συνήθως η Κατίνα Παξινού. Η γυναίκα που έφερε το πρώτο χρυσό αγαλματίδιο στη χώρα μας κερδίζοντας τις εντυπώσεις το 1943, στην ταινία «Για ποιόν χτυπά η καμπάνα».

Εκτός όμως από την Παξινού, που έφερε το Όσκαρ του Β΄ γυναικείου ρόλου σε ελληνικό έδαφος, αρκετοί άλλοι έλληνες δημιουργοί έχουν περπατήσει στο κόκκινο χαλί. Άλλοι βγήκαν νικητές και άλλοι παρέμειναν υποψήφιοι. Εμείς πάντως θα τους τιμήσουμε όλους.

Στην κατηγορία του καλύτερου σκηνοθέτη, ο ελληνικής καταγωγής Ελία Καζάν (Ηλίας Καζαντζόγλου), προτάθηκε 5 φορές, το 1948 με την ταινία «Συμφωνία Κυρίων», το 1952 με το «Λεωφορείο ο Πόθος», το 1955 με «Το λιμάνι της αγωνίας», το 1956 με το «Ανατολικά της Εδέμ» και το 1964 «Αμέρικα, Αμέρικα».

Ελία Καζάν

Κέρδισε το 1948 και το 1954 ενώ οι ταινίες του έτυχαν οσκαρικών διακρίσεων. Για τους Έλληνες δεν παύει να είναι ο πιο σπουδαίος οσκαρικός έλληνας σκηνοθέτης, για τους αμερικανούς όμως, το γεγονός ότι συνεργάστηκε το 1952 με την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων και κατέδωσε συναδέλφους του για την περίφημη κομμουνιστική, μαύρη λίστα του Χόλιγουντ, παραμένει πληγή.

Συνεχίζοντας όμως στα κινηματογραφικά δρώμενα, ο ελληνοκύπριος Μιχάλης Κακογιάννης, το 1965 διεκδίκησε το Όσκαρ σκηνοθεσίας, καλύτερη ταινίας και καλύτερου διασκευασμένου σεναρίου (βασιζόμενο σε άλλο μέσο) με τον «Ζορμπά», το έχασε όμως από τον John Cukor και την «Ωραία μου κυρία». Ωστόσο, η ταινία πήρε 3 Όσκαρ μεταξύ αυτών και το βραβείο ασπρόμαυρης σκηνογραφίας για την εκπληκτική αισθητική του Βασίλη Φωτόπουλου.

Το 1970 ο Κώστας Γαβράς διασχίζει το κόκκινο χαλί διεκδικώντας το Όσκαρ καλύτερης σκηνοθεσίας για το «Ζ». Η ταινία διεκδικεί και το Όσκαρ καλύτερης ταινίας και αυτό του διασκευασμένου σεναρίου αλλά δεν κερδίζει κανένα από τα δύο. Όμως, ο Γαβράς δεν πτοείται και επιστρέφει το 1983 με το «Αγνοούμενος», το οποίο απέσπασε το Όσκαρ διασκευασμένου σεναρίου.

Τα χρόνια περνούν και το 2000 ο Αλεξάντερ Πέιν, ο σκηνοθέτης που και φέτος διεκδικεί διακρίσεις (με ελληνικό άρωμα) εμφανίζεται ως υποψήφιος διασκευασμένου σεναρίου για την ταινία «Election». Πέντε χρόνια αργότερα, το υποψήφιο «Sideways», του χαρίζει το πρώτο του Όσκαρ διασκευασμένου σεναρίου.

Αλεξάντερ Πέιν

Το 2011 οι «Απόγονοι» του χαρίσουν ένα ακόμα χρυσό αγαλματίδιο για το διασκευασμένο σενάριο και το 2014, ο Αλεξάντερ Πέιν φιγουράρει μεταξύ των φαβορί για το Όσκαρ σκηνοθεσίας.

Στην κατηγορία των πρώτων ανδρικών και γυναικείων ρόλων, η παρουσία των ελλήνων είναι λιτή και απέριττη. Μάλλον στους Β΄ ρόλους έχουμε να πούμε κάτι παραπάνω. Για τους Α΄ πάντως η Μελίνα Μερκούρη διεκδίκησε με το «Ποτέ την Κυριακή» το 1960 ένα χρυσό αγαλματίδιο αλλά της το «άρπαξε» η Ελίζαμπεθ Τέιλορ. Αυτός που όμως πήρε τον θείο Όσκαρ σπίτι εκείνη τη χρονιά ήταν ο Μάνος Χατζιδάκης για τα «Παιδιά του Πειραιά».

Στο Όσκαρ Α΄ ανδρικού ρόλου, η μόνη ελληνική (μετά βίας και λόγω προ-προ πάππου)  υποψηφιότητα ήταν αυτή του …Χιού Τζάκμαν στους Άθλιους. Γιατί ναι και ο Τζάκμαν έχει ελληνικό αίμα (ό,τι έχει απομείνει μετά από τόσες γενιές, βέβαια).

Στους δεύτερους ρόλους όπως προείπα, οι συμμετοχές αλλά και οι νίκες είναι περισσότερες. Το 1962 ο Γιώργος Τσακίρης κερδίζει το Όσκαρ Β' Ανδρικού Ρόλου για την ταινία «West Side Story», «Ο βαρυποινίτης του Αλκατράζ» χάρισε στον Τέλη Σαβάλα το 1963 μία υποψηφιότητα ενώ το 1976 ο ελληνοαμερικανός Κρις Σάραντον διεκδίκησε το ίδιο αγαλματίδιο για την ερμηνεία του στην ταινία «Σκυλίσια μέρα» δίπλα στον Αλ Πατσίνο.

Ο σκηνοθέτης και ηθοποιός ελληνικής καταγωγής, Τζον Κασαβέτης, το 1968 διεκδικεί το ίδιο βραβείο για το «The Dirty Dozen», ενώ την επόμενη χρονιά περνά στην υποψηφιότητά του για το πρωτότυπου σενάριο στην ταινία «Faces».

Τελευταία του συμμετοχή στη μεγάλη διοργάνωση ήταν το 1975, οπότε και διεκδίκησε το αγαλματίδιο για τη σκηνοθεσία του στο «A woman under the Influence».

Κατίνα Παξινού

Στις γυναικείες παρουσίες έχουμε περισσότερη ρέντα. Δύο υποψηφιότητες, δύο νίκες. Η Κατίνα Παξινού δίπλα στον Γκάρι Κούπερ, την Ίνγριντ Μπέργκμαν, τον Ακίμ Ταμίροφ κ.λπ,. Η ταινία «Για ποιόν χτυπάει η καμπάνα» ήταν υποψήφια σε 9 κατηγορίες και η Παξινού κέρδισε για χάρη της ένα χρυσό αγαλματίδιο του Θείου Όσκαρ (το οποίο σήμερα αγνοείται η τύχη του).

Το 1988, η ελληνικής καταγωγής Ολυμπία Δουκάκις κερδίζει τις εντυπώσεις και αποσπά το Όσκαρ Β΄Γυναικείου ρόλου για το «Moonstruck».

Στη μουσική μάλλον τα πάμε καλύτερα από τις ερμηνείες καθώς 1982, ο Βαγγέλης Παπαθανασίου ακολουθεί το δρόμο που είχε χαράξει ο Μάνος Χατζιδάκις και κατακτά το Όσκαρ καλύτερης μουσικής για τους «Δρόμους της Φωτιάς». Ο ίδιος δεν παρευρέθηκε στην τελετή και το χρυσό αγαλματίδιο το παρέλαβε εκ μέρους του ο συν-οικοδεσπότης της βραδιάς, William Hurt.

Σημαντική, αν και όχι τόσο γνωστή παρουσία στα Όσκαρ με εγχώριο άρωμα έχει δώσει η ελληνοαμερικανίδα ενδυματολόγος Θεώνη Βαχλιώτη-Όλντριτζ. Το 1961 ντύνει τη Μελίνα στο «Ποτέ την Κυριακή» και κερδίζει την πρώτη της υποψηφιότητα ενώ το 1963 διεκδικεί τη μοναδική υποψηφιότητα της ταινίας «Φαίδρα» του Ζιλ Ντασέν.

Τρίτη και καλύτερη, η υποψηφιότητά της στον «Υπέροχο Γκάτσμπι», όπου κερδίζει το πρώτο της Όσκαρ στην κατηγορία των κοστουμιών, ντύνοντας τον Ρόμπερτ Ρέντφορντ και την Μία Φάροου. Η ταινία ήταν υποψήφια για ένα ακόμα Όσκαρ αυτό της διασκευασμένης μουσικής και επίσης το κέρδισε.

Αλλά η (σχεδόν) εγχώρια αγορά έχει να επιδείξει μία ακόμη νίκη στα Όσκαρ, αυτή του ελληνοαυστραλού Τζορτζ Μίλλερ για την καλύτερη ταινία κινουμένων σχεδίων. Με απλά λόγια, το «Happy Feet» το 2007 είχε κάτι από…Ζορμπά.

Ο ίδιος είχε προταθεί το 1993 για Όσκαρ πρωτότυπου σεναρίου στο εκπληκτικό «Το λάδι του Λορέντζο». Δύο χρόνια αργότερα βρίσκεται στην ίδια θέση διεκδικώντας τα Όσκαρ καλύτερης Ταινίας και καλύτερου Διασκευασμένου Σεναρίου, για το «Babe».

Αλλά η ελληνική παρουσία δε σταματά εδώ, ειδικά φέτος που το «Νεμπράσκα» του Αλεξάντερ Πέιν έχει ελληνικό άρωμα και στην κατηγορία της καλύτερης φωτογραφίας, όπου υποψήφιος είναι ο Φαίδων Παπαμιχαήλ.

Στην κατηγορία της καλλιτεχνικής διεύθυνσης έχουμε τον δικό μας εκπρόσωπο. Το όνομα αυτού Κωνσταντίνος ή Ντιν Ταβουλάρις. Έχει προταθεί 5 φορές. Το 1975 για τον «Νονό 2» όπου και κέρδισε, το 1979 για το «The Brinks’ Job», το 1980 για το «Αποκάλυψη τώρα», το 1989 για το «Tucker: The Man and His Dream» και το 1991 για τον «Νονό 3».

Το 1991 έχουμε και την υποψηφιότητα για Όσκαρ διασκευασμένου Σεναρίου για την ταινία «Reversal of Fortune» του ελληνικής καταγωγής Νικόλα Καζάν, ο οποίος το 1996 διασκεύασε την ιστορία της «Ματίλντα» του Ρόναλντ Νταλ.

Μπαίνοντας στη νέα χιλιετία, η Ελλάδα έχει να επιδείξει τη Χριστίνα Λαζαρίδη το 2001, που ήταν υποψήφια για το Όσκαρ καλύτερης ταινίας μικρού μήκους (One Day Crossing) και 2 χρόνια αργότερα τη Νία Βαρντάλος που διεκδικεί το χρυσό αγαλματίδιο για το πρωτότυπο σενάριο της εισπρακτικής επιτυχίας «My Big Fat Greek Wedding».

Ο Alexandre Desplat είναι υποψήφιος για τη μουσική επένδυση της ταινίας «Philomena» φέτος.

Επίσης. ο ελληνογάλλος Alexandre Desplat είναι επίσης μία κατηγορία μόνος του με ήδη 6 υποψηφιότητες στο ενεργητικό του. Όσκαρ μουσικής επένδυσης για το «The Queen» το 2007, την Απίστευτη ιστορία του Μπεντζαμιν Μπάτον» το 2009, το «Fantastic Mr. Fox» το 2010, το «Λόγο του Βασιλιά» το 2011, το «Άργκο» το 2013 και τη «Philomena» φέτος.

Η Πατρίτσια Φιλντ ακολουθεί τα χνάρια της Θεώνης Βαχλιώτη-Όλντριτζ και το 2007 βρίσκεται ανάμεσα στις υποψήφιες για τις ενδυματολογικές τις επιλογές στο «Ο διάβολος φορούσε Πράντα» ενώ το 2009 ο ελληνικής καταγωγής σκηνοθέτης Λουί Ψυχογιός κερδίζει το δικό του Όσκαρ στην κατηγορία Ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους για το «The Cove».

Αυτά για τις αμερικανικές κατηγορίες γιατί στις ξενόγλωσσες υπάρχει πολύ περισσότερο …ζουμί. Οι ελληνικές ταινίες που έχουν βρεθεί υποψήφιες στην κατηγορία καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας δεν είναι λίγες.

Πρώτη διδάξασα η «Ηλέκτρα» του Μ. Κακογιάννη το 1963, το βραβείο όμως πήγε στη Γαλλία. Τη συνέχεια έκανε τον επόμενο χρόνο ο Βασίλης Γεωργιάδης με τα «Κόκκινα Φανάρια» και το 1966 με «Το χώμα βάφτηκε κόκκινο».

Μιχάλης Κακογιάννης

Η επιστροφή γίνεται πάλι με τον Μ. Κακογιάννη και την «Ιφιγένεια» το 1977 ενώ η τελευταία φορά που είδαμε ελληνική παραγωγή να διεκδικεί το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας ήταν το 2011 με τον Γιώργο Λάνθιμο και τον «Κυνόδοντα».

Υπόθεση Πέιν για το τέλος: ο ελληνικής καταγωγής σκηνοθέτης και σεναριογράφος μας έχει χαρίσει ήδη 2 Όσκαρ από τις συνολικά 6 υποψηφιότητές του.

Ειδικά φέτος, όμως όλες οι …ελπίδες μας πέφτουν πάνω του καθώς η ταινία του «Nebraska» πρωταγωνιστεί σε 6 βασικές κατηγορίες: Καλύτερη ταινία, Α΄ ανδρικού ρόλου (Μπρους Ντέρν), Β΄ γυναικείου ρόλου (Τζουν Σκουίμπ), φωτογραφίας (Φαίδων Παπαμιχαήλ) πρωτότυπου σεναρίου (Μπομπ Νέλσον) και φυσικά σκηνοθεσίας για τον ίδιο τον Αλεξάντερ Πέιν.

Καλή (μας;) επιτυχία λοιπόν.

Σόφη Ζιώγου
[email protected]