Ο Πάπας, η εικόνα του και η εναγώνια αναζήτηση της ατομικής ταυτότητας είναι το βασικό τρίγωνο γύρω από το οποίο δομεί ο Ζαν Ζενέ, το προκλητικό του έργο «Εκείνη».

Το ημιτελές-ανοιχτό κείμενο του σπουδαίου Γάλλου συγγραφέα-μια ανατομία για τους μηχανισμούς εξουσίας μέσα στο οποίους συνθλίβεται το άτομο- μας συστήνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα, σε μετάφραση της Ασημένιας Ευθυμίου, ο σκηνοθέτης Γιάννης Σκουρλέτης, από τους «Bijoux de Kant», με τον Στράτο Τζώρτζογλου στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Σήμερα το βράδυ θα πραγματοποιηθεί  η πρεμιέρα του έργου που ανεβαίνει στο πλαίσιο του φεστιβάλ «Το Γαλλικό Θέατρο a la Grecque» στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης για περιορισμένο κύκλο παραστάσεων (6, 7, 8, 9 Μαϊου, ώρα έναρξης: 21:00).

Ο Γιάννης Σκουρλέτης νιώθει διπλό το βάρος της ευθύνης. Θα πρέπει να κεντρίσει το ενδιαφέρον των θεατών αλλά και των συναδέλφων, αφού θα επιχειρήσει να παρουσιάσει για πρώτη φορά το εν λόγω έργο, με την ελπίδα ότι θα βρει το δρόμο του αργότερα στην ελληνική σκηνή. Το «Εκείνη», γραμμένο το 1955, ανήκει στα λιγότερο παιγμένα έργα του Ζαν Ζενέ.

Η πλοκή του ωστόσο παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, σύμφωνα με τον Γιάννη Σκουρλέτη: «Το έργο περιστρέφεται γύρω από την απόπειρα ενός φωτογράφου να απαθανατίσει τον Πάπα της Ρώμης. Θα έλεγα ότι είναι η αγωνιώδης προσπάθεια του φωτογράφου να απεικονίσει κάτι που δεν απεικονίζεται, καθώς ο Πάπας είναι μια εικόνα-ο ίδιος ως προσωπικότητα είναι απών. Σε αυτή την προσπάθεια απογυμνώνονται και τα δύο πρόσωπα, ο φωτογράφος και ο Πάπας. Στον τίτλο του έργου το "Εκείνη" είναι  η προσφώνηση σε θηλυκό της αγιότητας του Πάπα, της προσωποποιημένης  θρησκευτικότητας».

Φωτογραφία από την παράσταση «Εκείνη» του Ζαν Ζενέ που παρουσιάζεται, σε σκηνοθεσία του Γιάννη Σκουρλέτη, στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης ( στο πλαίσιο του φεστιβάλ «Το Γαλλικό Θέατρο a la Grecque»).

Πριν γίνει το αγαπημένο «τρομερό παιδί» της γαλλικής διανόησης και «αγιοποιηθεί» από τον Ζαν Πωλ Σαρτρ, ο Ζενέ γνώρισε την άγρια πλευρά του περιθωρίου και των φυλακών. Η σχέση του επίσης με τον Καθολικισμό ήταν καθοριστική για τον ίδιο, όπως υποστηρίζει ο Γιάννης Σκουρλέτης.

«Ο καθολικισμός ήταν ένα από τα πράγματα που σημάδεψαν  πολύ βαθιά τον Ζενέ. Μεγάλωσε σε αναμορφωτήρια και καθολικά μοναστήρια, ήταν παιδί άγνωστων γονιών και πέρασε πολλές ταλαιπωρίες. Ωστόσο δεν έμεινε σε μια καταγγελτική δήλωση περί καθολικισμού και σκοτεινών μυστικών του Βατικανού. Για τον ίδιο, το σκοτεινό, το απαγορευμένο, το ενοχικό και το απρόσιτο ενέχουν πάντα μια ερωτική διάσταση-με την ποιητική  έννοια-όχι τόσο ως ζήτημα σεξουαλικής ταυτότητας. Υπάρχει πάντα η έννοια της εικόνας. Ο Πάπας δεν είναι παρά το πρόσχημα για τον Ζενέ. Όλα γι’ αυτόν είναι ρόλοι. Δηλαδή, υποδύομαι κάτι γιατί δεν μπορώ να δείξω αυτό που είμαι».

Στην εποχή της εικόνας θα μπορούσε ο σύγχρονος θεατής να ανοίξει δικούς τους δρόμους κατανόησης του κειμένου. Όπως υπογραμμίζει ο Γιάννης Σκουρλέτης: «το μόνο που μπορεί να έχει νόημα είναι η ειλικρίνειά μας να μιλήσουμε για τη δική μας αναζήτηση ταυτότητας και τη σχέση ανάμεσα στον εαυτό μας και την εικόνα μας. Η πιο σωστά, για τη δική μας αναζήτηση εικόνας και της ταύτισης μαζί της».

Τον Πάπα στο έργο του Ζενέ, τον στοιχειώνει μια λυρική εικόνα: «…ήμουν 16 χρονών αγόρι και κυνηγούσα στην παγωμένη ομίχλη κεράσια και αγριοκορόμηλα».

Για τον ρόλο του Πάπα ο Γιάννης Σκουρλέτης στράφηκε στον Στράτο Τζώρτζογλου. Με τον ηθοποιό συναντιέται για δεύτερη φορά, μετά την  επιτυχία τους στην παλαιότερη παράσταση «Είσαι σκοπός και γύρω σου χορεύουν τσοπανόσκυλα», ένα ιδιοσυγκρασιακό homage στον Γιώργο Ιωάννου.

Ο σκηνοθέτης θεωρεί ότι κατά κάποιο τρόπο η νέα δουλειά του Στράτου Τζώρτζογλου έχει κοινά σημεία με την προηγούμενη συνεργασία τους. Πρόκειται για έναν ηθοποιό με ισχυρή, δημόσια εικόνα. Και το ενδιαφέρον είναι ότι πίσω από τη λαμπερή περσόνα που λατρεύουν τα life style έντυπα κρύβεται και κάτι άλλο...«Ο Στράτος Τζώρτζογλου ανεξαρτήτως της θέσης του ως ηθοποιός κουβαλάει και ο ίδιος την ακύρωση της δημόσιας εικόνας του. Το βρήκα συνεπές» δηλώνει χαρακτηριστικά, μιλώντας με ενθουσιασμό για την επιλογή του.

Ο Πολύδωρος Βογιατζής, ο οποίος έχει και μια δεύτερη καριέρα στο Παρίσι, υποδύεται τον κλητήρα του Βατικανού και ακόλουθο του Πάπα, ενώ ο νεαρός Ορέστης Καρύδας ενσαρκώνει τον φωτογράφο.

Στην παράσταση είναι έντονο το εικαστικό κομμάτι, όπως μας αποκαλύπτει ο Γιάννης Σκουρλέτης. Υπάρχουν αναφορές σε θρησκευτικές εικόνες που τις ανήγαγε σε σύμβολα ο καθολικισμός. Για τον ίδιο τον σκηνοθέτη παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον πώς η αναγεννησιακή ζωγραφική απεικόνισε με ευλαβικό «ερωτισμό» το γυμνό, πάσχον σώμα.

Γιατί όμως το έργο «Εκείνη» κυκλοφόρησε μετά το θάνατο του δημιουργού της; «Παραμένει μυστήριο. Ο ίδιος ο Ζενέ ζήτησε από τον εκδότη του να μην τυπωθεί παρά μόνο μετά το θάνατό του» εξηγεί ο Γιάννης Σκουρλέτης και παραθέτει τις δύο απόψεις των μελετητών οι οποίοι προσπάθησαν να ερμηνεύσουν την κίνηση του συγγραφέα: «Η πρώτη είναι ότι απλά δεν το τελείωσε επειδή παράλληλα έγραφε ένα άλλο θεατρικό του, το «Μπαλκόνι» που εμπεριείχε ένα μέρος της προβληματικής του έργου "Εκείνη".

Η δεύτερη άποψη έχει να κάνει με το ότι το κείμενο παρότι ήταν ημιτελές, για τον ίδιο τον Ζενέ ήταν κατά κάποιο τρόπο τελειωμένο, ολοκληρωμένο. Το ημιτελές αποτελεί φόρμα, είναι επιλογή. Ο Ζενέ δούλευε πάντα ανάμεσα σε αυτή τη μετακίνηση, ανάμεσα στην πραγματικότητα και το τι είναι φαντασιακό ή κατασκευασμένο, αμφισβητώντας και θέτοντας ερωτήματα και για τα δύο. Ο Ζενέ  έχει ισχυρές εγγραφές μέσα μου. Θεώρησα λοιπόν ότι έμπλεκα με κάτι πολύ δικό μου σε αυτή την παραγωγή. Νομίζω ότι σε αυτή την παράσταση κουβαλάω τον δικό μου Ζενέ. Και το ημιτελές του κειμένου μού έδωσε τη δυνατότητα να περάσω και στοιχεία γενικότερης αισθητικής σε σχέση με το Ζενέ».

Δεν είναι όμως το μοναδικό project του Γιάννη Σκουρλέτη. Αύριο, (7 Μαϊου, ώρα έναρξης 21:00) θα έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε ένα θεατρικό αναλόγιο με τη σκηνοθετική φροντίδα του, το  «5:17» της Άνα Ριστόσκα (από τη FYROM) στο Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος, στο πλαίσιο του Φόρουμ Σύγχρονης Δραματουργίας-Αφιέρωμα στα Βαλκάνια, με ερμηνευτές την Άλκηστη Πουλοπούλου και τον Ασήμη Αλεξίου. Και το καλοκαίρι αναμένουμε στο Φεστιβάλ Αθηνών την περφόρμανς του «Ραμόνα travel-η γη της καλοσύνης», με πρωταγωνίστρια την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη (5-8, 12 και 13, 18-21 Ιουνίου, Πειραιώς 260).

Ταυτότητα παράστασης: «Εκείνη» του Ζαν Ζενέ, μετάφραση: Ασημένια Ευθυμίου. Σκηνοθεσία Σκουρλέτης  Bijoux de kant.Μουσική: Κώστας Δαλακούρας. Σκηνογραφία: Γιάννης Σκουρλέτης, Περικλής Πραβήτας, Δηώ Λιάκουρα. Ερμηνεύουν: Στράτος Τζώρτζογλου, Πολύδωρος Βογιατζής, Ορέστης Καρύδας .

Πληροφορίες: «Εκείνη»: Τρίτη 6, Τετάρτη 7, Πέμπτη 8  και Παρασκευή 9 Μαΐου 2014, στις 21:00 στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης. Γενική είσοδος 10 ευρώ.

Μάνια Στάικου