Ορισμένα από τα φάρμακα που μπορεί να λαμβάνουμε στην καθημερινότητά μας ίσως είναι οι ένοχοι για την αύξηση του βάρους στη ζυγαριά μας. Η Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Αλιόνα Στράτουλατ, μας ενημερώνει.

Η αύξηση του σωματικού βάρους είναι γνωστό ότι μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες. Κάποιοι από αυτούς είναι η διατροφή, η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας, η γήρανση, οι ορμονικές διαταραχές, αλλά και η γενετική προδιάθεση. Ωστόσο, υπάρχει και ένας άλλος παράγοντας που συχνά είτε παραβλέπεται, είτε δεν λαμβάνεται υπόψη και αυτός είναι οι παρενέργειες από τη λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων που συμβάλλουν στην αύξηση του βάρους. 

Γιατί τα φάρμακα προκαλούν αύξηση του βάρους;
Τα βασικά αίτια που ένα φάρμακο μπορεί να προκαλέσει αύξηση του βάρους είναι:

• Επιδρά στο τμήμα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για το αίσθημα πείνας-κορεσμού
• Προκαλεί κατακράτηση υγρών
• Αυξάνει την αποθήκευση λίπους στο σώμα
• Προκαλεί μείωση του μεταβολισμο

Ποια φάρμακα προκαλούν αύξηση του βάρους;
Σύμφωνα με τις μελέτες, υπάρχουν συγκεκριμένες κατηγορίες φαρμάκων που ενδέχεται να προκαλέσουν αύξηση του βάρους και αυτές είναι:

Τα αντικαταθλιπτικά
Μία από τις πιο συχνές κατηγορίες φαρμάκων που προκαλούν αύξηση βάρους είναι τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της κατάθλιψης και άλλων ψυχικών διαταραχών, καθώς έχουν την ιδιότητα να επιδρούν στο κεντρικό νευρικό σύστημα και να επηρεάζουν το αίσθημα του κορεσμού. Τα πιο γνωστά για την πρόκληση αύξησης βάρους είναι οι τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά και οι εκλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRI).

Τρικυκλικά Αντικαταθλιπτικά (TCA): Φάρμακα όπως η αμιτριπτυλίνη και η ιμιπραμίνη είναι γνωστό ότι προκαλούν αύξηση του βάρους. Αυτά τα φάρμακα επηρεάζουν την όρεξη, καθώς και τον μεταβολισμό, μειώνοντας τον ρυθμό καύσης θερμίδων.

Εκλεκτικοί Αναστολείς της επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRI): Ενώ ορισμένα φάρμακα αυτής της κατηγορίας, όπως η φλουοξετίνη, μπορεί να προκαλέσουν προσωρινή απώλεια βάρους, άλλα, όπως η παροξετίνη, μπορεί να προκαλέσουν αύξηση βάρους μακροπρόθεσμα. Η σεροτονίνη είναι η ορμόνη που εκτός από τη διάθεση, επηρεάζει την όρεξη και την κατανάλωση φαγητού, γι’ αυτό οι αλλαγές στην παραγωγή της της μπορεί να οδηγήσουν σε μειωμένο αίσθημα κορεσμού.

Αντιψυχωσικά φάρμακα
Τα αντιψυχωσικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία ψυχιατρικών νόσων όπως η σχιζοφρένεια και η διπολική διαταραχή. Αυτά τα φάρμακα φαίνεται πως επηρεάζουν το νευρικό σύστημα και την παραγωγή συγκεκριμένων ορμονών όπως η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη που συνδέονται άμεσα με το αίσθημα πείνας-κορεσμού. Παράλληλα, φαίνεται πως επηρεάζουν τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα και αυξάνουν τη χοληστερόλη και τα τριγλυκερίδια αυξάνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης μεταβολικού συνδρόμου. Η χρήση αυτών των φαρμάκων απαιτεί συχνή παρακολούθηση του βάρους του ασθενούς και προσαρμογή της θεραπείας, όταν παρατηρείται σημαντική αύξηση του βάρους.

Στεροειδή
Τα στεροειδή, όπως τα κορτικοστεροειδή, είναι φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία διαφόρων φλεγμονωδών και αυτοάνοσων παθήσεων, όπως το άσθμα, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο λύκος κ.α. Αν και είναι αποτελεσματικά για την ανακούφιση από τα συμπτώματα αυτών των ασθενειών, τα κορτικοστεροειδή μπορεί να προκαλέσουν αύξηση του σωματικού βάρους, ειδικά όταν λαμβάνονται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τα κορτικοστεροειδή αυξάνουν την όρεξη, οδηγούν σε κατακράτηση υγρών και προάγουν την εναπόθεση λίπους, ιδιαίτερα στην περιοχή της κοιλιάς και του προσώπου. Επιπλέον, επηρεάζουν τον μεταβολισμό της γλυκόζης, αυξάνοντας τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει λιπογένεση (αποθήκευση λίπους). Η μακροχρόνια χρήση κορτικοστεροειδών συνοδεύεται συχνά από τον κίνδυνο παχυσαρκίας, καθώς και από άλλες μεταβολικές διαταραχές, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και η υπέρταση.

Αντισυλληπτικά
Ορισμένα από τα ορμονικά αντισυλληπτικά, ιδιαίτερα αυτά που περιέχουν προγεστερόνη, έχουν συνδεθεί με την αύξηση του βάρους. Τα αντισυλληπτικά χάπια και οι ενέσεις προγεστερόνης (π.χ. Depo-Provera) μπορεί να προκαλέσουν αύξηση της όρεξης και να οδηγήσουν σε κατακράτηση υγρών.

Αντισυλληπτικά χάπια: Παρά τις κοινές αναφορές για αύξηση βάρους, πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η αύξηση βάρους που προκαλείται από τα αντισυλληπτικά χάπια είναι γενικά μικρή και συνήθως περιορίζεται στο αρχικό διάστημα της θεραπείας. Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως στην κατακράτηση υγρών.

Ενέσεις προγεστερόνης: Οι ενέσεις προγεστερόνης, όπως η Depo-Provera, έχουν συνδεθεί με πιο σημαντική αύξηση του βάρους σε σύγκριση με τα χάπια. Η αύξηση αυτή μπορεί να είναι πιο έντονη σε γυναίκες με προδιάθεση για παχυσαρκία.

Αντιδιαβητικά φάρμακα
Μερικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα σε άτομα με διαβήτη τύπου 2 ενδέχεται να προκαλέσουν αύξηση βάρους. Η αύξηση του βάρους είναι ιδιαίτερα εμφανής με τη λήψη φαρμάκων που αυξάνουν την αποθήκευση της γλυκόζης στα κύτταρα ή μειώνουν την απέκκριση της γλυκόζης από τα νεφρά.

Ινσουλίνη: Η χρήση ινσουλίνης, ιδιαίτερα σε υψηλές δόσεις, συχνά συνοδεύεται από αύξηση βάρους. Η ινσουλίνη προάγει την αποθήκευση γλυκόζης ως λίπος και μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του λιπώδους ιστού.

Θειαζολιδινεδιόνες (TZDs): Φάρμακα όπως η ροσιγλιταζόνη και η πιογλιταζόνη μπορεί να προκαλέσουν αύξηση βάρους λόγω της κατακράτησης υγρών και της αύξησης του λιπώδους ιστού.

Αντιεπιληπτικά
Μερικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της επιληψίας και άλλων νευρολογικών διαταραχών έχουν συνδεθεί με την αύξηση του βάρους. Για παράδειγμα, το βαλπροϊκό οξύ (Depakote) και η γκαμπαπεντίνη είναι δύο φάρμακα που σχετίζονται με σημαντική αύξηση του σωματικού βάρους.

Βαλπροϊκό οξύ: Χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της επιληψίας, της διπολικής διαταραχής και της ημικρανίας. Η αύξηση του βάρους που προκαλείται από το βαλπροϊκό οξύ αποδίδεται στην αύξηση του αισθήματος της πείνας και στις αλλαγές που προκαλεί στον μεταβολισμό.

Γκαμπαπεντίνη: Το φάρμακο αυτό χρησιμοποιείται συχνά για την αντιμετώπιση των επιληπτικών κρίσεων και του νευροπαθητικού πόνου. Η αύξηση του βάρους μπορεί να προκύψει από την κατακράτηση υγρών και την επίδραση στο αίσθημα πείνας-κορεσμού.

Για την αντιμετώπιση της αύξησης του βάρους από τη λήψη χρόνιας φαρμακευτικής αγωγής συστήνεται η αλλαγή των διατροφικών συνηθειών και η τακτική άσκηση. Εάν λαμβάνετε φαρμακευτική αγωγή που επηρεάζει την αύξηση του βάρους σας, είναι καλό να απευθυνθείτε σε έναν επαγγελματία διαιτολόγο-διατροφολόγο, ώστε να μπορέσετε από κοινού να ρυθμίσετε το βάρος σας.

Πηγές

Barton BB, Segger F, Fischer K, Obermeier M, Musil R. Update on weight-gain caused by antipsychotics: a systematic review and meta-analysis. Expert Opin Drug Saf. 2020 Mar;19(3):295-314. doi: 10.1080/14740338.2020.1713091. Epub 2020 Mar 12. PMID: 31952459.

Lopez LM, Ramesh S, Chen M, Edelman A, Otterness C, Trussell J, Helmerhorst FM. Progestin-only contraceptives: effects on weight. Cochrane Database Syst Rev. 2016 Aug 28;2016(8):CD008815. doi: 10.1002/14651858.CD008815.pub4. PMID: 27567593; PMCID: PMC5034734.

Suvisaari J, Keinänen J, Eskelinen S, Mantere O. Diabetes and Schizophrenia. Curr Diab Rep. 2016 Feb;16(2):16. doi: 10.1007/s11892-015-0704-4. PMID: 26803652.

Antidepressants have varied effects on weight change

Antidepressants and weight gain: What causes it?

Insulin and weight gain: Keep the pounds off

Prednisone and other corticosteroids

Αλιόνα Στράτουλατ
Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
www.diatrofi.gr