Οι κτιριακές παρεμβάσεις κατά το όραμα του Δεσποτόπουλου, η συνεργασία με την περίφημη θεατρική σχολή Gitis της Μόσχας, το αίτημα για διαβάθμιση σε Ακαδημία και πολλά άλλα, σε μια χαλαρή απογευματινή συζήτηση στο περιστύλιο του Ωδείου.

PANOS KOKKINIAS

Το α' υπόγειο που ανακαίνισε ο οργανισμός ΝΕΟΝ και φιλοξένησε την έκθεση «Η Υπέρβαση της Άβυσσος» θα γίνει η στέγη της δραματικής σχολής.

«Μέχρι το Φλεβάρη του '14, η πίσω πλευρά του Ωδείου Αθηνών ήταν μια νεκρή περιοχή, ένα no man’s land», θυμάται ο πρόεδρος Νίκος Τσούχλος στη συνάντησή μας το απόγευμα της Τρίτης. Τρία χρόνια μετά, μια επίσκεψη στο αρχιτεκτονικό αριστούργημα του Ιωάννη Δεσποτόπουλου αρκεί για να δώσει την αίσθηση πως το Ωδείο Αθηνών έχει γυρίσει σελίδα, ατενίζοντας πια το μέλλον με αισιοδοξία.

Έχοντας αφήσει πίσω τα σενάρια περί κατάρρευσης, το αρχαιότερο ίδρυμα παραστατικών τεχνών στην Ελλάδα (1871) βιώνει μια πρωτοφανή έκρηξη προς την πόλη, που συντελείται σε παραπάνω από έναν λόγους, αρχής γενομένης με την ανακαίνιση του α' υπογείου από τον οργανισμό ΝΕΟΝ τον περασμένο Σεπτέμβριο, όταν ένας νέος πολιτιστικός χώρος παραδόθηκε στην Αθήνα. Η παρουσίαση της μεγαλειώδους έκθεσης «Η Υπέρβαση της Άβυσσος» συμβόλισε με τον πιο ιδανικό τρόπο τη μετάβαση του Ωδείου από το σκοτάδι στο φως, θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς. Σήμερα, η documenta 14 συνεπικουρεί σε αυτό, καθώς φιλοξενεί σημαντικό μέρος του εκθεσιακού της προγράμματος στο εμβληματικό αρχιτεκτόνημα του Δεσποτόπουλου, προσελκύοντας εκατοντάδες Έλληνες και ξένους επισκέπτες ημερησίως.

ωδείο documenta

Beatriz González, Decoración de interiores (Interior decoration), 1981. documenta 14, Ωδείο Αθηνών

Daniel Knorr, Βιβλίο Καλλιτέχνη, 2017. documenta 14, Ωδείο Αθηνών

Joar Nango, European Everything, 2017. documenta 14, Ωδείο Αθηνών

Ulrich Wüst, Flachland, 2013. documenta 14, Ωδείο Αθηνών

«Το Ωδείο Αθηνών είναι ο χώρος που φιλοξενεί το πέρασμα από την εκπαίδευση προς την επαγγελματική καταξίωση, παρέχοντας έτσι τη δυνατότητα για πειραματισμό στους νέους καλλιτέχνες», τονίζει ο πρόεδρος, ξεκαθαρίζοντας πως στόχος τους είναι η συνέχεια και μετά την αποχώρηση της documenta, που όχι μόνο δε θα σηματοδοτήσει το τέλος στη δράση τους, αλλά, αντιθέτως, θα αποτέλεσει το βήμα για ένα πολύ παραγωγικό και εξωστρεφές μετά. Ποιο είναι όμως αυτό το μετά; Ποια τα σχέδια ως προς το κτιριακό, εκπαιδευτικό και θεσμικό πλαίσιο του οργανισμού; Ο κος Τσούχλος αραδιάζει μια σειρά από επιτεύγματα που έχουν αρχίσει να πραγματώνονται χάρη στο μεράκι και την αυτοθυσία των εργαζομένων που βρήκαν έρεισμα στην έμπρακτη στήριξη των χορηγών.

Για του λόγου το αληθές, η δραματική σχολή του Ωδείου κάνει αλματώδη βήματα ανάπτυξης, όπως μαρτυρά η συνεργασία της με την περίφημη Ρωσική Ακαδημία Θεατρικής Τέχνης Gitis, ενώ το πολύτιμο αρχείο του Ωδείου με τη μακρά ιστορία των 150 χρόνων έχει αρχίσει να «τακτοποιείται». Μέσα σε όλα αυτά, η αναγνωρισμένη πια από το κράτος σχολή χορού αναβιώνει (με 100 μαθητές σε σχέση με τους 8 που είχε όταν ξεκίνησε πριν από έξι χρόνια, όπως μας εξηγεί η διευθύντρια Λίλα Ζαφειροπούλου) συμπληρώνοντας το παζλ των παραστατικών τεχνών, η Academica Athens Orchestra συνεχίζει να λειτουργεί «με αυτοθυσία και χωρίς δεκάρα», ενώ η δημιουργία σχολής όπερας είναι στα σκαριά. Φυσικά, τίποτα από όλα αυτά δεν θα είχε την ίδια αξία αν το αρχιτεκτονικό μέρος δεν έμπαινε σε τροχιά αποπεράτωσης.

Μακέτα: Η πρόσοψη του Ωδείου (οδός Ρηγίλλης) όπως θα είναι μετά την παρέμβαση του αρχιτεκτονικού γραφείου Θύμιος Παπαγιάννης & Συνεργάτες.

Η φιλόδοξη συνέχεια του Ωδείου θεμελιώνεται σε μια σειρά από παρεμβάσεις τόσο εντός όσο και εκτός του κτιρίου από το αρχιτεκτονικό γραφείο Παπαγιάννη και υπό την ηγεσία της Ήβης Nανοπούλου. Η ολοκλήρωση των αμφιθεάτρων, η δημιουργία χώρων παραγωγής μουσικής, η μετεγκατάσταση της δραματικής σχολής στο ανακαινισμένο α' υπόγειο, η επισκευή της αίθουσας συναυλιών και η οπτική ενοποίηση με το Βυζαντινό μουσείο και το Λύκειο Αριστοτέλη (τον αρχαιολογικό χώρο που εκτείνεται παραπλεύρως της Ρηγίλλης και πίσω από το Ωδείο Αθηνών) μέσα από τη δημιουργία ενός χωμάτινου περίπατου με πάγκους, θα αναδείξουν το όραμα του Δεσποτόπουλου δίνοντας νέα πνοή στο Ωδείο Αθηνών. Σημείο αναφοράς όλων των δραστηριοτήτων είναι η έμφαση στη νεανική δημιουργικότητα και τον πειραματισμό, μια περίοδος πολύ σημαντική για τους φοιτητές, όπως παρατηρεί ο κος Τσούχλος, αφού τους δίνει τη δυνατότητα να κάνουν «τα καλύτερα και χειρότερα πράγματα της καλλιτεχνικής τους διαδρομής».

Μακέτα: Ο χώρος που φιλοξενούσε τις εκθέσεις του ΕΜΣΤ θα είναι το το νέο φουαγιέ του Ωδείου μετά την παρέμβαση του γραφείου Παπαγιάννη.

Κι όλα αυτά «σε πείσμα του νόμου», όπως λέει με αγανάκτιση, αναφερόμενος τόσο στο παλαιωμένο πλαίσιο μουσικών σπουδών που ορίζει προγράμματα μεσοπολέμου ως υποχρεωτικά όσο και στον απαρχαιωμένο νόμο του 1957 που εξισώνει όλα τα ωδεία της χώρας, στερώντας από το Ωδείο Αθηνών το δικαίωμα να αναδειχθεί σε Ακαδημία. «Αυτό πρέπει να αλλάξει» αναφέρει, αιτούμενος τη διαβάθμιση ενός ιδρύματος με 150 χρόνια ιστορία, στη στέγη του οποίου έχουν γαλουχηθεί οι σπουδαιότεροι μουσικοί και θεατράνθρωποι της χώρας, όπως ο Νίκος Σκαλκώτας, η Μαρία Κάλλας, ο Αιμίλιος Βεάκης και ο Δημήτρης Μυράτ, σε μια ατελείωτη λίστα που προκαλεί δέος.

Η συνεργασία με την Gitis

Αυτό που λίγοι γνωρίζουν για το Ωδείο Αθηνών είναι πως διαθέτει την αρχαιότερη δραματική σχολή της Ελλάδας και μία από τις πρώτες διεθνώς. «Έχει ένδοξη ιστορία και ένα πνεύμα που εκδηλώνεται αβίαστα», σημειώνει ο διευθυντής του Αρχείου του Ωδείου Χάρης Ξανθουδάκης, δύο δυνατά «χαρτιά», που σε συνδυασμό με το καταρτισμένο εκπαιδευτικό προσωπικό, τους φιλόδοξους νεαρούς καλλιτέχνες και το δυναμικό κτίριο εγγυώνται ένα ακόμα λαμπρότερο μέλλον. Το οποίο βέβαια έχει ήδη αρχίσει να θεμελιώνεται, όπως υποδηλώνει η συνεργασία με τη μοσχοβίτικη Gitis. «Επιλέξαμε την Gitis από όλο τον κόσμο γιατί κουβαλά ατόφια επιστήμη», αναφέρει ο διευθυντής δραματικής σχολής Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης. Μιλά με θαυμασμό για τους Ρώσους, εμμένοντας στη βαθιά αγάπη και τον σεβασμό τους προς τις τέχνες και το θέατρο. Αυτό επιβεβαιώνουν και οι τρεις φοιτητές της Gitis που μοιράζονται την κουβέντα μαζί μας. Ο Ρόμαν, η Τζέιν και ο Γιώργος δουλεύουν εδώ και καιρό μαζί με φοιτητές του Ωδείου πάνω στην Ηλέκτρα του Ευρυπίδη, ενώ καρπός της προηγούμενης συνεργασίας τους ήταν το ανέβασμα έργων του Σαίξπηρ. Πρόκειται για μια ανταλλαγή φοιτητών τύπου Erasmus, όπου 17 δευτεροετείς ηθοποιοί του Ωδείου συνεργάζονται με 9 σκηνοθέτες και 9 σκηνογράφους της Gitis, σε μια συνέργεια που μόνο θετικό πρόσημο μπορεί να έχει και για τις δύο πλευρές.

«Η πολιτιστική συνάντηση είναι ό,τι πιο ωραίο υπάρχει», σχολιάζει ο Γιώργος για τη μεγαλόπνοη συνεργασία των δύο σχολών, ενώ ο Ρόμαν και η Τζέιν στέκονται σε πιο πρακτικά ζητήματα. Μιλούν με ασυγκράτητο ενθουσιασμό για την ευκαιρία που τους δόθηκε να βρεθούν στη χώρα που γεννήθηκε το θέατρο αλλά και για την πρωτοφανή για εκείνους εμπειρία τού να δουλεύουν σε εξωτερικούς χώρους, κάτω από τον εκτυφλωτικό αθηναϊκό ήλιο. «Ήταν για μας ένα σοκ το να δουλεύουμε έξω από το “μαύρο κουτί”» λένε γελώντας, αναφερόμενοι στην πρώτη φορά που κλήθηκαν να κάνουν πρόβες σε εξωτερικούς χώρους της Αθήνας. Το ίδιο σοκ ήταν γι’ αυτούς η Επίδαυρος και η νέα Εθνική Λυρική Σκηνή στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

PANOS KOKKINIAS

Το α' υπόγειο που ανακαίνισε ο οργανισμός ΝΕΟΝ και φιλοξένησε την έκθεση «Η Υπέρβαση της Άβυσσος» θα γίνει η στέγη της δραματικής σχολής.

Η φιλοσοφία δραματικής του Ωδείου θεμελιώνεται στην ομαδικότητα. «Το θέατρο είναι ομαδικό σπορ» όπως υπογραμμίζει άλλωστε ο κος Αρβανιτάκης. Εδώ οι νέοι άνθρωποι δε νιώθουν απειλημένοι, αλλά αντιθέτως ελεύθεροι να εξελιχθούν έχοντας ως βασικό εργαλείο την πειθαρχία, που θα τους δώσει τη δυνατότητα να ανταπεξέλθουν στις δυσκολίες του χώρου. Αναφέρει το «δούναι και λαβείν» ως θέσφατο για την αμοιβαία εξέλιξη των φοιτητών και του εκπαιδευτικού προσωπικού, που από κοινού θα προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο το υψηλότερο δυνατό «πολιτιστικό προϊόν».

Το ανακαινισμένο υπόγειο ως εγγύηση για το μετά

Στο πλαίσιο των παρεμβάσεων στο εσωτερικό του κτιρίου, η δραματική σχολή θα μετακομίσει στο ανακαινισμένο υπόγειο του Ωδείου. Πρόκειται για ένα πραγματικό «στοίχημα», όπως μας λέει ο διευθυντής της σχολής καθώς θα πρέπει να φανούν αντάξιοι της δυνατότητας που τους παρέχεται, σεβόμενοι τον χώρο και την ατμόσφαιρα του κτιρίου, κάνοντάς τον λειτουργικό, και μην αφήνοντας την ανέχεια να τον στιγματίσει. «Δεν πιστεύουμε τις ευκαιρίες που μας παρέχονται. Όταν άνοιξε το υπόγειο νιώσαμε σαν ένα παιδί που έχει γενέθλια και του κάνουν δώρο μια χώρα» αναφέρει με συγκίνηση.

Την ίδια στιγμή ο πρόεδρος δηλώνει αισιόδοξος αφού το concept του χώρου εξασφαλίζει και τη συνέχειά του. «Δεν είναι απλώς γκαλερί, δεν είναι απλώς χώρος περφόρμανς, είναι όλα αυτά μαζί, σε έναν χώρο ζωντανό, που κατοικείται από μια σχολή», σημειώνει, ενώ προσθέτει πως η μαγεία του χώρου αναδεικνύεται ακόμα περισσότερο από τη συμβολική συμπερίληψη του Δεσποτόπουλου στους καλλιτέχνες της documenta 14.

Ο Νίκος Τσούχλος, ανέλαβε το 2013 μια «καμένη γη». Σήμερα, το Ωδείο Αθηνών επιδεικνύει αλματώδη πρόοδο σε κάθε επίπεδο χάρη στη δουλειά των εργαζομένων και τη στήριξη των χορηγών.

Παρά τις δυσχέρειες, η δραματική σχολή σημειώνει σήμερα αξιοσημείωτη πρόοδο. Το ίδιο και η σχολή χορού, ενώ σε πορεία ανάπτυξης μπαίνει σιγά-σιγά και το μουσικό κομμάτι. Αιτία γι αυτή την ευδοκίμηση είναι, παραδόξως, το πλαίσιο κάτω από το οποίο λειτουργεί ο οργανισμός. «Είμαστε τυχεροί γιατί καμία δραματική σχολή δεν έχει τις συνθήκες που έχουμε εμείς», εξηγεί ο διευθυντής της αναφερόμενος στην ελευθερία κινήσεων που τους παρέχει το Διοικητικό Συμβούλιο του Ωδείου. Και διευκρινίζει: «Οι ιδιωτικές σχολές κινούνται με γνώμονα το ιδιωτικό κριτήριο, επομένως γίνονται συμβιβασμοί. Από την άλλη, τα κρατικά θέατρα πάσχουν από έλλειψη συνέχειας λόγω κρατικών σκοπιμοτήτων. Το Ωδείο έχει κάτι το μοναδικό, ένα ΔΣ που μας δίνει την ευκαιρία να κάνουμε ό,τι θέλουμε, μακριά από πολιτικές σκοπιμότητες. Είναι τεράστιο προνόμιο αυτό».

Στη σημασία της δομής του ΔΣ εμμένουν τόσο ο κος Τσούχλος όσο και ο κος Ξανδουδάκης: «Είμαστε μη κερδοσκοπικός οργανισμός, ένα σωματείο. Ο μη κερδοσκοπικός χαρακτήρας σε συνδυασμό με το κτίριο μάς δίνει τη δυνατότητα να πάμε παρακάτω, όχι στον βωμό του κέρδους αλλά μέσα από δημοκρατικές αποφάσεις. Έχουμε υποχρεωτική προσφορά στην κοινωνία», σημειώνει ο τελευταίος.

http://www.athensconservatoire.gr/

Tο δαιδαλώδες κτίριο του Ωδείου Αθηνών στηρίζει τον κύριο όγκο του περιμετρικά πάνω σε μία ισόγεια στοά. Αίθρια, στοές, μαρμάρινες σκάλες και βλάστηση «ντύνουν» το επιβλητικό κτίριο.

Σήμερα, η πτώχευση, που ήταν πίθανο σενάριο μερικά χρόνια πριν, έχει αποσοβηθεί, το κτίριο έχει νομιμοποιηθεί, οι μισθοί των εργαζομένων καταβάλλονται κανονικά για πρώτη φορά από το 2012, ενώ οι περιπτώσεις ανασφάλιστης εργασίας ανήκουν στο παρελθόν. Το όραμα και η σκληρή δουλειά των εργαζομένων φαίνεται πως αποδίδουν καρπούς, «αρκεί να μη χαθεί το momentum», όπως παρατηρεί το πρόεδρος του Ωδείου, αναφερόμενος στην ανάγκη για άμεση εφαρμογή του μνημονίου Μπαλτά, που άνοιγε το δρόμο, μεταξύ άλλων, για τη διαβάθμιση του Ωδείου σε ανώτερη σχολή. «Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο το Ωδείο θα ξεκινήσει τη λειτουργία του την επόμενη χρονιά», υπογραμμίζει, ξεκαθαρίζοντας έτσι πως αν δεν βρεθεί λύση θεσμικά μέσα από τον επαναπροσδιορισμό του πλαισίου συνεργασίας με τα υπουργεία Παιδείας και Πολιτισμού, τότε το βλέμμα τους θα στραφεί σε συνεργασίες με ιδρύματα του εξωτερικού (κάτι που έχει ήδη αρχίσει να δρομολογείται άλλωστε, όπως δείχνει και η συνεργασία με την Gitis).

Όποιον τρόπο κι αν ακολουθήσουν, όλα δείχνουν πως το Ωδείο Αθηνών έχει αφήσει πίσω το δύστοκο παρελθόν, διεκδικώντας πια τη θέση που του αναλογεί στον εκπαιδευτικό και πολιτιστικό χάρτη της χώρας. Η σιγουριά του Νίκου Τσούχλου για το μέλλον του ιδρύματος είναι ενδεικτική: «Από Σεπτέμβρη, το Ωδείο θα αλλάξει πίστα».

Σοφία Κανελλοπούλου / [email protected]