Λέγεται «παλαιός» γιατί οι κάτοικοί του τον εγκατέλειψαν τη δεκαετία του ‘80 και μεταφέρθηκαν στο νέο οικισμό του Αγίου Αθανασίου που δημιουργήθηκε πολύ κοντά στο παλιό χωριό. Όμως, η ομορφιά του παλαιού χωριού και η δημιουργία του χιονοδρομικού κέντρου του Καϊμακτσαλάν, βοήθησαν στο να «ξαναζωντανέψει» ο αρχικός οικισμός και να κηρυχθεί διατηρητέος.

Σε απόσταση… αναπνοής από τα σύνορα της Ελλάδας με την Π.Γ.Δ.Μ., χτισμένος σε υψόμετρο 1.200 μέτρων στις πλαγιές του όρους Καϊμάκτσαλαν (του τρίτου ψηλότερου βουνού της Ελλάδας) και βόρεια της λίμνης Βεγορίτιδας, βρίσκεται ο παραδοσιακός οικισμός του Αγίου Αθανασίου.

Το χωριό αναπτύσσεται ταχύτατα τουριστικά, λόγω της γειτνίασής του με το χιονοδρομικό κέντρο του Καϊμάκτσαλαν και διαθέτει πολλές μοντέρνες ταβέρνες και καφετέριες καθώς και σύγχρονους ξενώνες, ενώ απέχει μόλις 30 χλμ. από την Έδεσσα και 120 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη.

Μικρό χωριό, μακρά ιστορία

Ο Άγιος Αθανάσιος χτίστηκε στα τέλη του 16ου αιώνα, από κτηνοτρόφους και χτίστες από την Ήπειρο και βρισκόταν υπό τον έλεγχο του Αλή Πασά των Ιωαννίνων, ο οποίος είχε παραχωρήσει κάποια προνόμια στους κατοίκους για την αυτοδιαχείριση των κτημάτων.
Επιπλέον, στην περιοχή έχουν βρεθεί ερείπια από κατοικίες και οχυρώσεις από τα ρωμαϊκά και βυζαντινά χρόνια, κάτι που δικαιολογείται λόγω της εγγύτητας του οικισμού στην Εγνατία Οδό.

Κατά το Μακεδονικό Αγώνα, στην ευρύτερη περιοχή σημειώθηκαν συγκρούσεις μεταξύ των ελληνικών και βουλγαρικών δυνάμεων, ενώ ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος βρήκε Σέρβους και Βούλγαρους να διεκδικούν την κορυφή του Προφήτη Ηλία και στην Κατοχή, στο χωριό συγκεντρώνονταν ομάδες αντίστασης.

Μεταπολεμικά, ο πληθυσμός του χωριού μειώθηκε, καθώς πολλοί κάτοικοί του μετανάστευσαν προς χώρες του εξωτερικού και μόλις τη δεκαετία του ‘70 έγινε σύνδεση με την Έδεσσα, μέσω ασφαλτοστρωμένου δρόμου.

Κατά τη δεκαετία του ‘80, ιδρύθηκε στα πιο πεδινά, 6 χλμ. κάτω από τον Παλαιό Άγιο Αθανάσιο, το χωριό Νέος Άγιος Αθανάσιος, καθώς το παλαιό χωριό κρίθηκε ανασφαλές από γεωλογικής άποψης μετά από σεισμούς. Ο παλαιός οικισμός εγκατελείφθηκε τότε πλήρως, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ‘90, οπότε δημιουργήθηκαν ξενώνες και αναπτύχθηκε τουριστική δραστηριότητα λόγω του χιονοδρομικού κέντρου του Καϊμακτσαλάν.

Το «πέτρινο χωριό»

Ο Παλαιός Άγιος Αθανάσιος είναι γνωστός και ως «πέτρινο χωριό», για την μακεδονική αρχιτεκτονική του με βασικά χαρακτηριστικά την πέτρα, το ξύλο και πολύ λιγότερο το μέταλλο. Όπως και στους περισσότερους ορεινούς οικισμούς της Μακεδονίας η γεωμετρική οργάνωση του χώρου είναι ακανόνιστη.

Ο οικισμός χαρακτηρίστηκε παραδοσιακός το 1992 και αναπτύχθηκε τουριστικά ιδιαίτερα από το 1995 που ξεκίνησε να λειτουργεί το χιονοδρομικό κέντρο στο Καϊμάκτσαλαν. Οι νέες κατασκευές και οι αναπαλαιώσεις ακολουθούν πιστά την τοπική αρχιτεκτονική, χωρίς να καταστρέφουν την αρμονία. Μάλιστα, πολλοί ντόπιοι αλλά και ξένοι, κυρίως Θεσσαλονικείς επιχειρηματίες, επέλεξαν τη μόνιμη διαμονή και ενασχόλησή τους με αγροτουριστικές δραστηριότητες στο παλιό χωριό.

Θα σας εντυπωσιάσουν με τη γραφικότητά τους τα όμορφα, πέτρινα σοκάκια του χωριού, ενώ ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατά του, είναι η εκκλησία της Αναλήψεως που κτίστηκε στα τέλη του 1700.

Κι όταν οι χαμηλές θερμοκρασίες θα σας κάνουν να πεινάσετε, διαλέξτε μια από τις ζεστές ταβέρνες για να δοκιμάσετε τις ξεχωριστές, μακεδονίτικες γεύσεις, τα εκλεκτά τυροκομικά προϊόντα και τα ντόπια κρέατα, όπως ζαρκάδι, αγριογούρουνο ή γουρουνόπουλο στη γάστρα και πολλά ακόμη. Και φυσικά, συνοδεύστε τα ντόπιο τσίπουρο ή κρασί.

Η μαγευτική τοποθεσία στην οποία βρίσκεται το χωριό, το καθιστά ορμητήριο για σκι στο χιονοδρομικό κέντρο, αλλά και για άλλες δραστηριότητες, όπως πεζοπορία στη φύση, ιππασία, ορειβασία, χωμάτινες διαδρομές για 4Χ4 και φυσικά κωπηλασία στη λίμνη Βεγορίτιδα.

Το χιονοδρομικό κέντρο Καϊμακτσαλάν

Το χιονοδρομικό κέντρο Βόρας ή Καϊμακτσαλάν βρίσκεται στο ομώνυμο βουνό, σε υψόμετρο 2.020-2.480 μ. Απέχει μόλις 10 χλμ. από τον παραδοσιακό οικισμό του Παλαιού Αγίου Αθανασίου, 45 χλμ. από την Έδεσσα, 139 χλμ. από την Θεσσαλονίκη και 660 χλμ. από την Αθήνα και έχει 6 αναβατήρες (1 εναέριο και 5 συρόμενους και 13 πίστες συνολικού μήκους 15 χλμ.

Παραμένει ανοικτό συνήθως από το Δεκέμβρη, έως τις αρχές Μαΐου και είναι ένα από τα λίγα χιονοδρομικά κέντρα στην Ελλάδα με τόσο μεγάλη διάρκεια χιονιού, κατάλληλου για σκι.

Το δάσος του Καϊμακτσαλάν αποτελεί σημαντικό βιότοπο και περιοχή ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους που έχει αναγνωρισθεί ως προστατευόμενη περιοχή με το NATURA 2000 και έχει ενταχθεί στο δίκτυο CORINE.

Πώς θα πάτε

Ο Παλαιός Άγιος Αθανάσιος, απέχει  περίπου 600 χλμ. από Αθήνα και 125 χλμ. από Θεσ/νίκη. Από νότια Ελλάδα, ακολουθήστε την Εθνική οδό Κατερίνης-Θεσ/νίκης, μετά την Κατερίνη βγείτε στην έξοδο προς Γιαννιτσά-Έδεσσα. Στην Έδεσσα θα δείτε τη σήμανση προς το Χιονοδρομικό Κέντρο Καϊμακτσαλάν που θα σας οδηγήσει στον Παλαιό Άγιο Αθανάσιο.

Πόπη Αθανασοπουλου
[email protected]