Έχει προκαλέσει, έχει κατηγορηθεί, έχει κριθεί παράνομη. Η τέχνη του δρόμου, το γραφίτι, είναι αναμφισβήτητα η πιο αδικαιολόγητα «κυνηγημένη» και λογοκριμένη μορφή τέχνης.

Η πρακτική του γκραφίτι έχει χαρακτηριστεί ως κατεξοχήν παράνομη πρακτική της μοντέρνας μεγαλούπολης, η οποία αποτελεί την καλλιτεχνική έκφραση, κυρίως νεαρών ηλικιών.

Πρωτοεμφανίστηκε στη σύγχρονη εποχή (καθώς στην ουσία, το γκραφίτι υπάρχει από την προϊστορική εποχή, στις τοιχογραφίες των ανθρώπων των σπηλαίων), ως μια δυνατή μορφή τέχνης του νεανικού αστικού πολιτισμού, η οποία θεωρείται από πολλούς ότι απειλεί την καθαρότητα της πόλης.

Το γραφίτι αναπτύχθηκε στη Νέα Υόρκη και είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το μουσικό –πολιτισμικό κίνημα του hip-hop. Γι’αυτό και χαρακτηρίζεται ως «New York style graffiti» ή «hip-hop style graffiti». Μέσω του γκραφίτι, οι νέοι προσδοκούν να εκφράσουν μια διαφορετική οπτική και να θέσουν σε αμφισβήτηση τα κυρίαρχα νοήματα για την πόλη. Έτσι, ο δημιουργός επηρεάζει τις αντιλήψεις των ατόμων, που έρχονται σε επαφή με αυτό.

Το κάθε έργο ακολουθεί κάποιες σταθερές, όπως το στυλ και η μορφή. Από τη στιγμή που το έργο «βάφεται» σε έναν τοίχο, παίρνει ζωή και κατά κάποιον τρόπο παύει να είναι κτήμα του δημιουργού του, καθώς επικοινωνεί, διαφωνεί και αλληλεπιδρά με τους θεατές του τοίχου.

Ωστόσο, η επικοινωνία και η αναγνώρισή του δεν είναι οι πρωταρχικοί του στόχοι. Αντίθετα, οι δημιουργοί αναπτύσσουν έναν κώδικα, ο οποίος στοχεύει στην δημιουργία status μεταξύ των μελών της νεανικής κοινωνίας.

Επομένως, το κατά πόσο ο θεατής θεωρεί το γκραφίτι επικίνδυνο και πράξη βανδαλισμού, εξαρτάται τόσο από τον βαθμό που κατανοεί αυτό που βλέπει, όσο και από το αν ταιριάζει εκεί που είναι ή όχι.

Η μετά-γραφίτι εποχή

Στένσιλ με ελληνική υπογραφή.

Σήμερα, η πρακτική του γραφίτι, όπως τη γνωρίζαμε έως τώρα, αρχίζει να υποχωρεί καθώς στις σύγχρονες πόλεις συναντάμε μια ποικιλία τάσεων, που έχει χαρακτηριστεί ως μετα-γκραφίτι ή σύγχρονη τέχνη του δρόμου. Με απλά λόγια, πλέον μιλάμε για το στένσιλ γκραφίτι (stencil graffiti) και την ελεύθερη ζωγραφική.

Τι είναι το στένσιλ;

To στένσιλ προσφέρει στον καλλιτέχνη τη δυνατότητα δημιουργίας μιας εικόνας ή ενός μοτίβου από μια έτοιμη μήτρα. Έτσι, οι τοίχοι έχουν έναν πιο εικονικό χαρακτήρα, που παραπέμπει στη γραφιστική, κάτι που συναντάμε σε καθημερινή βάση σε διαφημίσεις, στην τηλεόραση κλπ.

Το στένσιλ επιτρέπει στους δημιουργούς να χρησιμοποιήσουν εικόνες ευρέως αναγνωρισμένες, οι οποίες εκπέμπουν μηνύματα κοινωνικού, πολιτικού, ακτιβιστικού και καλλιτεχνικού χαρακτήρα.

Το κοινό, στο οποίο απευθύνεται το στένσιλ, σε αντίθεση με το γκραφίτι δεν αφορά μόνο σε αυτούς που ανήκουν στην ίδια «κουλτούρα», αλλά διευρύνεται και απασχολεί οποιονδήποτε περαστικό.

Η τεχνική του στένσιλ φέρνει την τέχνη του δρόμου πιο κοντά στον θεατή, ο οποίος πλέον δεν αντιμετωπίζει τη συγκεκριμένη μορφή τέχνης ως πράξη βανδαλισμού στο βαθμό τουλάχιστον που έχουν κατηγορηθεί τα κλασικά γκραφίτι.

Ελεύθερη ζωγραφική- ελεύθερη έκφραση

Η ελεύθερη ζωγραφική αφορά στην αισθητική των «καλών τεχνών». Αυτό συμβαίνει, όχι μόνο επειδή οι καλλιτέχνες έχουν κλίση προς την κλασική ζωγραφική, αλλά κυρίως γιατί οι περισσότεροι εκφραστές αυτής της μορφής τέχνης, είναι απόφοιτοι σχολών καλών τεχνών.

Οι προθέσεις των δημιουργών είναι ο «καλλωπισμός» των τοίχων και η επιθυμία έκθεσης του έργου τους στο δημόσιο χώρο με άμεσο τρόπο.

Είτε κάποιος είναι οπαδός είτε όχι του γραφίτι, οφείλουμε όλοι να αναγνωρίζουμε, ότι πρόκειται για μία ζωντανή τέχνη, που εξελίσσεται, κρίνει και κρίνεται.