Μια φορά και έναν καιρό στις 2 Απριλίου του 1805, γεννήθηκε κάπου στη Δανία ένα αγοράκι, γιός ενός φτωχού τσαγκάρη και μίας πλύστρας. Το όνομα του ήταν Χανς Κρίστιαν Άντερσεν.

Ο λόγος φυσικά για τον μεγαλύτερο παραμυθά του κόσμου, του οποίου η ημερομηνία γέννησης αποτελεί και την παγκόσμια ημέρα παιδικού βιβλίου.

Όλα ξεκίνησαν το 1805, στις 2 Απριλίου, ημέρα που είδε το φως ο μικρός Χανς Κρίστιαν. Η οικογένεια δεν είχε μόνιμη κατοικία μέχρι το 1807 οπότε και εγκαθίσταται στην πόλη Odense, που βρίσκεται δυτικά της Κοπεγχάγης. Όταν ο μικρός Χανς Κρίστιαν είναι μόλις 7 χρονών ο πατέρας του τον πηγαίνει στο θέατρο της Odense και αυτή του η επίσκεψη έμελλε να είναι η αφορμή για να...ξετυλιχτεί η φαντασία του.

Όμως το 1816 ο πατέρας του πεθαίνει έπειτα από ασθένεια και δύο χρόνια αργότερα η μητέρα του ξαναπαντρεύεται.

Το 1819 ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, κάνει το πρώτο του μεγάλο ταξίδι στην Κοπεγχάγη μόνος του και προσπαθεί να μπει στο Βασιλικό Θέατρο. Ζώντας κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, συνεχίζει να προσπαθεί και για τα επόμενα τρία χρόνια προκειμένου να πετύχει είτε ως τραγουδιστής, είτε ως ηθοποιός είτε ως χορευτής. Για καλή του τύχη κάποιοι επιφανείς άνθρωποι, με ιδιαίτερη επιρροή στην τότε κοινωνία, τον βοηθούν να μορφωθεί, καθώς δεν διέθετε τα απαραίτητα εφόδια.

Σε μία τελευταία, απέλπιδα προσπάθεια ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν το 1822 παραδίδει στους υπευθύνους του θεάτρου κάποια έργα του, τα οποία όμως απορρίπτονται. Ωστόσο ο διευθυντής και οικονομικός διαχειριστής του Βασιλικού Θεάτρου, Jonas Collin, κανονίζει να πάει σε ένα σχολείο στο Slagelse. Όταν το 1826, ο διευθυντής του σχολείου, Simon Meisling, μετατίθεται στο Elsinore Grammar School, ο Χανς Κρίστιαν γεμίζει…έμπνευση και τότε θα γράψει και το πρώτο του ποίημα, «Το παιδί που πεθαίνει», με αφορμή την προβληματική του σχέση με τον Meisling.

Ένα χρόνο αργότερα, και μετά από πολλά παράπονα του Χανς Κρίστιαν, ο Collins, τον μεταφέρει και του προσφέρει ιδιωτική εκπαίδευση, δίνοντας τις τελικές εξετάσεις του στην Κοπεγχάγη. Τον ίδιο χρόνο θα εκδώσει και αρκετά ποιήματα του, στο κορυφαίο λογοτεχνικό περιοδικό της πόλης, το «Kjøbenhavns flyvende Post». «Το παιδί που πεθαίνει» πλέον κυκλοφορεί στα δανέζικα και τα γερμανικά.

Η πρώτη αναγνώριση

Το 1828 «μπαίνει» στο πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης όπου θα ακολουθήσει σπουδές στη φιλολογία, χωρίς να αποφοιτήσει ποτέ, και ένα χρόνο μετά παρουσιάζει την πρώτη πρόζα του «Fodreise» (Περίπατος από το κανάλι του Χόλμενς) και το πρώτο του θεατρικό «Kjærlighed paa Nicolai Taarn» (Αγάπη στον πύργο του Νίκολας).

Το 1831 εκδίδει την πρώτη σπουδαία ποιητική συλλογή του, «Skyggebilleder» (Σιλουέτες) έπειτα από ένα ταξίδι στη Γερμανία όπου συναντά τους ποιητές Ludwig Tieck στη Δρέσδη and Adalbert von Chamisso στο Βερολίνο. Ακολουθούν κείμενα για όπερες και η πρώτη του αυτοβιογραφία, που έμελλε να μείνει ανέκδοτη αλλά και άγνωστη μέχρι και το 1926.

Αφού έχει χρησιμοποιήσει μία υποτροφία για να ταξιδέψει στην Ευρώπη, το 1835 εκδίδει την πρώτη του νουβέλα «Improvisatoren» (Αυτοσχεδιαστής) αλλά και τα πρώτα δύο του παραμύθια με τον τίτλο «Eventyr, fortalte for Børn»(Παραμύθια, ιστορίες για παιδιά).

Η προσωπική του σφραγίδα έχει ήδη γίνει γνωστή και δεν θα αργήσει να περάσει τα σύνορα της χώρας του. Γρήγορα το πρώτο του ποίημα θα ταξιδέψει μέχρι τη Γαλλία και ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν θα αναγνωριστεί ως μία λογοτεχνική φιγούρα της Ευρώπης.

Το 1838, ωστόσο, ο σπουδαίος φιλόσοφος Søren Kierkegaard, επιτίθεται στον Χανς Κρίστιαν Άντερσεν για το πρώτο του βιβλίο «Af en endnu Levendes Papirer», που αποτελεί στην ουσία μία αναφορά στο «Kun en Spillemand»(Μόνο ένας παίχτης). Την ίδια χρονιά τα οικονομικά του σταθεροποιούνται και του χορηγείται μία μόνιμη βασιλική, λογοτεχνική υποτροφία.

Έρχονται τα παραμύθια

Από το 1943 αρχίζει να ασχολείται περισσότερο με την παιδική λογοτεχνία και σε όλη τη διάρκεια της ζωής του θα γράψει 168 παραμύθια, μεταξύ των οποίων «Η πριγκίπισσα και το μπιζέλι», «Η βασίλισσα του χιονιού», «Το ασχημόπαπο», «Το μολυβένιο στρατιωτάκι», «Η μικρή γοργόνα», «Τα καινούργια ρούχα του αυτοκράτορα», «Το κοριτσάκι με τα σπίρτα» και «Η Τοσοδούλα».

Την ίδια χρονιά θα ερωτευθεί την σουηδή τραγουδίστρια Jenny Lind με την οποία όμως δεν θα παντρευτεί. Άλλωστε ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν αν και έγραφε για παιδιά δεν απέκτησε ποτέ δική του οικογένεια.

Ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν στέκει δίπλα από το δημαρχείο της Κοπεγχάγης

Δύο χρόνια αργότερα τα έργα του αρχίζουν να μεταφράζονται στα αγγλικά.

Η πρώτη επίσημη βιογραφία του εκδίδεται στα αγγλικά το 1847, με τον τίτλο «Η αληθινή ιστορία της ζωής μου». Τότε θα κάνει το πρώτο του ταξίδι στην Αγγλία και τη Σκωτία, όπου θα γνωρίσει και τον έτερο «αντίπαλο» Κάρολο Ντίκενς.

Το 1848 έρχονται οι μεταφράσεις των παραμυθιών του και στα γαλλικά, κατακτώντας σιγά σιγά τα παιδιά της Ευρώπης. Το 1857 επιστρέφει στην Αγγλία όπου και θα μείνει ένα μήνα μαζί με τον Ντίκενς.

Ένα χρόνο αργότερα θα ξεκινήσει να διαβάζει ο ίδιος τις ιστορίες του σε παιδιά των εργατών, στην ένωσή τους, κάτι που θα συνεχίσει να κάνει για περίπου 20 ακόμα φορές, με το κοινό του να φτάνει μέχρι και τα 900 άτομα.

Τα επόμενα χρόνια και μέχρι το 1972, συνεχίζει να ταξιδεύει σε ολόκληρη την Ευρώπη, γράφοντας φυσικά κάθε φορά για τα ταξίδια του. Την ίδια χρονιά θα «ξεσκονίσει» και τα τελευταία του παραμύθια.

Το 1874 του αποδίδεται ο τίτλος «konferensråd», που πλέον έχει εκλείψει, αλλά θεωρούνταν η ύψιστη τιμή στη Δανίας. Ένα χρόνο μετά, και συγκεκριμένα στις 4 Αυγούστου του 1875, ο μεγαλύτερος παραμυθάς όλων των εποχών, θα πεθάνει από σοβαρή ασθένεια.

Σήμερα αγάλματα του κοσμούν όλη τη Δανία και μάλιστα ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν είναι αυτός που καλωσορίζει τους επισκέπτες της Κοπεγχάγης δίπλα στο κτήριο του Δημαρχείου.

Η μικρή γοργόνα, έμβλημα όχι και τόσο αγαπητό σους Δανούς ωστόσο, που αποτελεί σήμα κατατεθέν της σκανδιναβικής πρωτεύουσας λέγεται ότι είναι δείγμα προς τιμήν του γνωστού παραμυθιού του Άντερσεν. Ωστόσο αρκετοί είναι οι Δανοί που ισχυρίζονται ότι υπάρχουν άλλες εκδοχές που δικαιολογούν την ύπαρξη του αγάλματος, χωρίς να συνδέεται με τον παραμυθά.

Μάλιστα ο ανεπίσημος εθνικός ύμνος της Δανίας «I Danmark er jeg født» (Γεννήθηκα στη Δανία), τον οποίο γνωρίζουν απ’ έξω κι ανακατωτά όλοι οι Δανοί, είναι φυσικά δημιούργημα του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν.

Όπως και να έχει πάντως, ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν υπήρξε μία κυρίαρχη, αν όχι η σπουδαιότερη, μορφή της παιδικής λογοτεχνίας σε παγκόσμιο επίπεδο.

Παγκόσμια ημέρα παιδικού βιβλίου

Κάθε χρόνο η ημέρα γέννησής του τιμάται ως παγκόσμια ημέρα παιδικού βιβλίου και για το λόγο αυτό επιλέγεται και ένα ανάλογο τμήμα παγκοσμίως να συλλέξει το υλικό του εορτασμού του. Φέτος είναι η σειρά του Μεξικό και το μήνυμα έγραψε ο πολυβραβευμένος Μεξικανός συγγραφέας Francisco Hinojosa, που γεννήθηκε στην Πόλη του Μεξικού το 1954 και είναι ένας από τους πολυγραφότερους και πιο επιτυχημένους συγγραφείς βιβλίων για παιδιά. Την φετινή αφίσα δε, φιλοτέχνησε ο Μεξικανός εικονογράφος Juan Gedovius, που γεννήθηκε στην Πόλη του Μεξικού και δηλώνει ότι είναι επίσης αφηγητής, «αδιόρθωτη κουκουβάγια» και «ψαράς θαλάσσιων δράκων.

Στην Ελλάδα, το Ελληνικό Τμήμα της IBBY\Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου φρόντισε να μεταφραστεί το μήνυμα στα ελληνικά και παρότρυνε τους φορείς που ενδιαφέρονται για τα παιδιά και τα βιβλία τους να συμβάλλουν στον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Παιδικού Βιβλίου. Η αφίσα με το μήνυμα τυπώθηκε στα ελληνικά με χορηγό τις Εκδόσεις Πατάκη και διανέμεται με τη φροντίδα τους.

ΣΟΦΗ ΖΙΩΓΟΥ