Ο όρος αυχενικό σύνδρομο αποτελεί μια γενική έννοια, η οποία περικλείνει τις διάφορες λειτουργικές διαταραχές του αυχένα, με κύρια χαρακτηριστικά τον πόνο και τον περιορισμό της κινητικότητας, τα οποία συχνά συνδυάζονται και με νευρολογικές βλάβες.

Αιτιοπαθογένεια

Στον αυχένα μπορεί να έχουμε βλάβες διαφόρων ειδών, αρθρογενείς, μυογενείς, νευρογενείς και νευροφυτικές. Αρθρογενείς βλάβες εντοπίζονται κυρίως στη μεσαία και κατώτερη περιοχή της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. Η μεγάλη κινητικότητα του σπονδυλικού τμήματος Α4-Α7 οδηγεί στην ταχύτερη εμφάνιση εκφυλιστικών αλλοιώσεων. Παράλληλα με τις σπονδυλωτικές αλλοιώσεις των σπονδυλικών σωμάτων και με την οστεοαρθρίτιδα των μεσοσπονδύλιων αρθρώσεων εξελίσσεται και μια παραμόρφωση των αποφύσεων του έξω χείλους του σπονδυλικού σώματος (μηνοειδείς ακρολοφίες) λόγω υπεροστώσεως αυτών.

Στένωση του μεσοσπονδυλίου τρήματος λόγω οστεοφύτων της αρθρικής επιφάνειας του τόξου και υπεροστώσεως της μηνοειδούς ακρολοφίας.

Οι υπεροστώσεις αυτές στα πλάγια όρια των σπονδυλικών σωμάτων προβάλλουν ακανθοειδώς προς τα έξω και πλάγια. Σε συνδυασμό με τις οστεαρθρικές αλλοιώσεις των μεσοσπονδύλιων αρθρώσεων οδηγούν σε στένωση των μεσοσπονδύλιων τρημάτων και μπορούν να προκαλέσουν πίεση στις νευρικές ρίζες. Η στένωση των μεσοσπονδύλιων τρημάτων μπορεί να οφείλεται και σε άλλες αιτίες, όπως οστεοπορωτικές παραμορφώσεις του σπονδυλικού σώματος, τραυματική διαταραχή των ανατομικών σχέσεων, νεοπλαστικές διαβρώσεις και φλεγμονώδεις αλλοιώσεις.

Τα μυογενή αίτια είναι ποικίλα. Μυϊκός πόνος στην «ανώτερη ιερή μοίρα» (=αυχενική μοίρα) παρατηρείται συχνά μετά από μεγάλη και μονομερή καταπόνηση, και στατική λειτουργική ανεπάρκεια της σπονδυλικής στήλης λόγω σκολιώσεως ή κυφώσεως.

Αγγειακές διαταραχές είναι δυνατόν να υπάρχουν λόγω της στενής σχέσης της σπονδυλικής αρτηρίας με την σπονδυλική στήλη . Οι εκφυλιστικές παραμορφώσεις των αρθρικών επιφανειών των μεσοσπονδύλιων αρθρώσεων και η υπερόστωση των αποφύσεων του έξω χείλους των σπονδυλικών σωμάτων (processi uncinati) ερεθίζουν τα αγγειακά τοιχώματα και αργότερα οδηγούν σε μερική στένωση του αγγείου.

Νευρογενείς βλάβες από φλεγμονώδη αίτια είναι σπάνιες. Ως επί το πλείστον πρόκειται για συμπτώματα πιέσεως των νωτιαίων ριζών από διαταραχές της οστικής αναδόμησης. Προβολές η κήλες των μεσοσπονδυλίων δίσκων της αυχενικής μοίρας είναι σπανιότερες από ότι της οσφυϊκής. Συχνά οι ασθενείς με αυχενικό σύνδρομο είναι άτομα νευροφυτικά. Στο νωτιαίο νεύρο και στα γάγγλια του πορεύονται συμπαθητικές νευρικές ίνες που συνδέονται στενά μεταξύ τους ώστε μπορεί να λεχθεί ότι τα δύο νευρικά συστήματα εργάζονται και πάσχουν μαζί.

Κλινική εικόνα

Οι εκφυλιστικές βλάβες στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης συνοδεύονται κατά κανόνα και με ελάττωση της κινητικότητας. Ο περιορισμός της κινητικότητας στις χρόνιες μορφές συχνά υπάρχει ακόμη πριν από το στάδιο του πόνου και πολλές φορές στην αρχή δεν γίνεται αντιληπτός από τον ασθενή. Οι οξείες μορφές που είναι και οι συχνότερες χαρακτηρίζονται από πολύ επώδυνο περιορισμό της κινητικότητας, μυϊκή σύσπαση και συχνά από οξύ ραιβόκρανο, κεφαλαλγία, ιλίγγους και διαταραχές της οράσεως. Αντανάκλαση του πόνου στον βραχίονα αποτελεί ένδειξη ερεθισμού της νευρικής ρίζας. Αισθητικές διαταραχές και μυϊκές ατροφίες αποδεικνύουν την ύπαρξη νευρικής βλάβης. Το ύψος της βλάβης μπορεί να καθορισθεί από την εντόπιση των κινητικών και αισθητικών διαταραχών.

Ακτινολογική εικόνα

Στο αυχενικό σύνδρομο δεν πρέπει οπωσδήποτε πάντα να υπάρχουν και παθολογικά ακτινολογικά ευρήματα. Στις χρόνιες όμως μορφές υπάρχουν εκφυλιστικές αλλοιώσεις τόσον στα σπονδυλικά σώματα όσον και στις μεσοσπονδύλιες αρθρώσεις.Η στένωση των μεσοσπονδύλιων τρημάτων απεικονίζεται σαφώς σε λοξές λήψεις. Το αντανακλαστικό ραιβόκρανο δεν εμφανίζει στροφή των σπονδυλικών σωμάτων και έτσι διακρίνεται εύκολα από τη σκολίωση.

Θεραπεία

Η θεραπεία ρυθμίζεται ανάλογα με την αιτιολογία. Στην οξεία φάση συνιστάται ακινητοποίηση με απλό κολάρο. Αναλγητικά,έχουν ένδειξη ανάλογα με τα εκάστοτε ευρήματα. Μετά την υποχώρηση της οξείας επώδυνης εικόνας και στις χρόνιες μορφές συνίσταται φυσικοθεραπεία, όπως ηλεκτροθεραπεία, μυϊκές μαλάξεις, ως και μαλάξεις συνδετικού ιστού.

Χειρουργική θεραπεία ενδείκνυται μόνο σε επιβεβαιωμένη κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου όταν τα ενοχλήματα παραμένουν ανυπερεαστα από την συντηρητική αγωγή και η αστάθεια περιορίζεται μόνον σε μια κινητική μονάδα. Η χειρουργική θεραπεία συνίσταται αφ’ενός μεν από την αφαίρεση της κήλης και αφ’ετέρου από την σπονδυλοδεσια των προσκείμενων προς τον δίσκο σπονδύλων.

Από τους Νικόλαο Παπαδημητρίου, Ορθοπαιδικό Χειρουργό, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Γεώργιο Παπαδημητρίου, Ορθοπαιδικό Χειρουργό, Αν. Καθηγητή Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και επιστημονικούς συνεργάτες του www.iator.gr .