Στο παρελθόν μεγάλες εκρήξεις ηφαιστείων υπήρξαν ιδιαίτερα καταστροφικές. Ας ρίξουμε μια ματιά, στις πλέον μοιραίες, που συγκλόνισαν τον κόσμο, μοιράζοντας το θάνατο.

Tα ηφαίστεια είναι ανοιχτές δίοδοι από το εσωτερικό της γης, που επιτρέπουν την εκροή ή έκρηξη ρευστών πετρωμάτων και αερίων προς την επιφάνεια του στερεού φλοιού της, με τη μορφή λάβας. Η δραστηριότητα αυτή οδηγεί στη δημιουργία ενός βουνού, το οποίο στην καθημερινή γλώσσα ονομάζουμε ηφαίστειο και το οποίο χαρακτηρίζεται ως ενεργό αν έχει καταγραφεί κάποια δραστηριότητά του κατά τη διάρκεια των ιστορικών χρόνων.

Αντίθετα, αν έχει διαπιστωθεί η ύπαρξη κάποιου ηφαιστείου, αλλά δεν υπάρχει καμία καταγραφή δραστηριότητάς του στους ιστορικούς χρόνους, το ηφαίστειο χαρακτηρίζεται ως σβησμένο ή νεκρό. Το γεγονός όμως ότι ένα ηφαίστειο καταγράφεται ως σβησμένο, δεν σημαίνει ότι στο μέλλον δεν μπορεί να μεταπέσει στην κατηγορία των ενεργών.

Υπάρχουν εκρήξεις βίαιες και εκρήξεις μικρής δύναμης. Οι παλιότερες γενιές υποστήριζαν ότι ποτέ κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ασφάλεια την «οργή» της φύσης ή το μένος των θεών που θέλουν να τιμωρήσουν τους κατοίκους της γης και στέλνουν το δικό τους «μήνυμα».

Σήμερα πλέον γνωρίζουμε ότι οι εκρήξεις προκαλούνται από την μετακίνηση των τεκτονικών πλακών του υπεδάφους. Βέβαια, η πρόβλεψη μια ηφαιστειακής έκρηξης, εξακολουθεί να μην είναι ασφαλής.

Στο παρελθόν μεγάλες εκρήξεις ηφαιστείων υπήρξαν ιδιαίτερα καταστροφικές. Ανθρώπινες ζωές χάθηκαν, οικοσυστήματα καταστράφηκαν και το κλίμα επηρεάστηκε ανεπανόρθωτα. Η πλέον πρόσφατη μεγάλων διαστάσεων έκρηξη σημειώθηκε το 2010 στην Ισλανδία, στο ηφαίστειο Eyjafjallajökull.

Ας ρίξουμε μια ματιά, στις πλέον μοιραίες εκρήξεις ηφαιστείων που συγκλόνισαν τον κόσμο.

Lamington, Νέα Γουινέα

Το ηφαίστειο Lamington, ορθώνεται σε ύψος 1.680 μέτρων και βρίσκεται στην Papua, της Νέας Γουινέας. Μέχρι το 1951 οι κάτοικοι της γειτονικής επαρχίας Oro πίστευαν ότι επρόκειτο απλώς για μια δασώδη κορυφή βουνού και όχι για κάποιον ηφαιστειακό κρατήρα. Το βράδυ της 18ης Ιανουαρίου του 1951, καπνός και λάβα άρχισαν να «ξεχειλίζουν» από την κορυφή του ηφαιστείου. Τρεις μέρες αργότερα ακολούθησε η μεγάλη έκρηξη, κατά την οποία προκλήθηκε στην ατμόσφαιρα διάχυση μεγάλων ποσοτήτων θειούχων ενώσεων και εκτόξευση τέφρας και ελαφρόπετρας. Τους επόμενους μήνες οι εκρήξεις ήταν συνεχείς, το ίδιο και η ροή μάγματος και ελαφρόπετρας σε ακτίνα 14 χλμ, προκαλώντας το θάνατο συνολικά 3.000 ατόμων.

Papandayan, Ινδονησία

Στο νησί Java, της Ινδονησίας βρίσκεται το ημιενεργό ηφαίστειο Papandayan. Το 1772 ο κρατήρας του ηφαιστείου εξερράγη από τη μια πλευρά και η τέφρα του άρχισε να διαχέεται σε περισσότερα από 40 γειτονικά χωριά, καταστρέφοντάς τα ολοσχερώς. Το αποτέλεσμα ήταν να χάσουν τη ζωή τους περισσότεροι από 3.000 κάτοικοι της περιοχής. Το ηφαίστειο εξακολουθεί να θεωρείται επικίνδυνο και μεγάλο μέρος της γύρω περιοχής είναι αποκλεισμένο και ακατοίκητο. Μικρές εκρήξεις και εστίες καπνού σημειώθηκαν το 1923, το 1942 και η πλέον πρόσφατη αναζωπύρωση το 2002.

Kelut, Ινδονησία

Στην ανατολική πλευρά της Java, βρίσκεται το ηφαίστειο Kelut, του οποίου ο κρατήρας παρέμενε ενεργός μέχρι το 2008. Η πλέον καταστροφική ροή λάβας από τον κρατήρα του ηφαιστείου, σημειώθηκε το 1919. Κόκκινες λίμνες μάγματος απλώθηκαν στις 19 Μαΐου στους γύρω οικισμούς, σκοτώνοντας περισσότερους από 5.000 κατοίκους. Έκτοτε τέθηκε σε εφαρμογή ένα σύστημα αποστράγγισης (σήραγγα Ampera) της υπερχειλισμένης λάβας. Η πλέον πρόσφατη εκροή ηφαιστειακού υλικού από τον κρατήρα σημειώθηκε τον Οκτώβριο του 2007. Περίπου 30.000 άτομα υποχρεώθηκαν να εκκενώσουν την περιοχή, καθώς σήμανε κατάσταση «εκτάκτου ανάγκης» («Red Alert»). Το ηφαίστειο Kelut, εξερράγη τελικά δύο βδομάδες αργότερα, ενώ η ηφαιστειακή τέφρα απλώθηκε σε περιοχή συνολικής έκτασης 6.500 χιλιομέτρων.

Unzen, Ιαπωνία

Ο κρατήρας Unzen, αποτελείται από πολλαπλές στρώσεις λάβας, ελαφρόπετρας και ηφαιστειακής τέφρας που σχηματίζουν ένα «ηφαιστειακό βουνό», ύψους 1.500 μέτρων. Το ηφαίστειο βρίσκεται στην περιοχή Kyushu, της Ιαπωνίας και παραμένει ακόμη ενεργό. Η πλέον καταστροφική του έκρηξη σημειώθηκε το 1792, όταν τόνοι λάβας προκάλεσαν ένα θανατηφόρο «τσουνάμι», που κόστισε τη ζωή σε περισσότερους από 15.000 ανθρώπους. Η πιο πρόσφατη έκρηξη το 1991, σκότωσε περισσότερα από 40 άτομα, μεταξύ αυτών και 3 ηφαιστειολόγους, ενώ προκάλεσε και σοβαρές υλικές καταστροφές στα γύρω κτήρια.

Ruiz, Κολομβία

Ο ηφαιστειακός κρατήρας Nevado Del Ruiz, βρίσκεται στην Κολομβία. Είναι κυρίως γνωστός για το θανατηφόρο λαχάρ (lahar), ένα μίγμα νερού και πυροκλαστικών θραυσμάτων- υλικών, που ρέει από τις πλαγιές του ηφαιστείου. Το 1595, περίπου 635 άτομα έχασαν τη ζωή τους όταν η θερμή όξινη λάβα ξεχύθηκε στους ποταμούς Guali και Lagunillas. Το 1845 σε ανάλογη έκρηξη πέθαναν 1000 ακόμη άτομα.

Το χωριό Armero, που είναι χτισμένο πάνω στο αποξηραμένο πλέον μάγμα, επλήγη ολοσχερώς στην τρίτη κατά σειρά έκρηξη του ηφαιστείου το 1985. Συνολικά σκοτώθηκαν 23.000 άνθρωποι, σχεδόν δηλαδή όλοι οι κάτοικοι του χωριού, ενώ η πόλη σκεπάστηκε ολοκληρωτικά από τη θανατηφόρα ροή λαχάρ, που κάλυψε έκταση 65 περίπου χιλιομέτρων. Το κόστος ανοικοδόμησης των ζημιών, ήταν ανυπολόγιστό.

Pelee, Γαλλία

Στο νησί Martinique που ανήκει στη Γαλλία, το ηφαίστειο Pelee, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα τουριστικά αξιοθέατα. Οι επισκέπτες απολαμβάνουν τη συναρπαστική θέα, έστω κι από μια τοποθεσία που πριν από αρκετά χρόνια σκόρπιζε το θάνατο.

Η έκρηξη που σημειώθηκε το 1902, ήταν από τις μεγαλύτερες εκρήξεις του 20ου αιώνα, με τον τραγικό απολογισμό 30.000 νεκρών. Τα σημάδια της επικείμενης έκρηξης – καπνοί, μικροί σεισμοί, διαρροή θείου και τέφρας- ξεκίνησαν από τον Απρίλιο του έτους εκείνου, αλλά η έκρηξη συνέβη ένα μήνα μετά στις 8 Μαΐου. «Σιντριβάνια» όξινης λάβας και τοξικά σύννεφα, μεταφέρονταν με ταχύτητα 1.000 χλμ την ώρα, ενώ η θερμοκρασία ξεπέρασε τους 1.000 βαθμούς, μετατρέποντας την πόλη Saint Pierre, σε ένα φλεγόμενο «καζάνι» με δύο μόνο επιζώντες.

Krakatoa, Ινδονησία

Το Krakatoa, είναι ένα ακόμη επικίνδυνο ηφαιστειογενές νησί στην περιοχή της Ινδονησίας, στα στενά Sunda. Το Αύγουστο του 1883, σημειώθηκαν εκρήξεις ιδιαίτερα μεγάλης ισχύος, που όπως λέγεται ήταν σε μέγεθος και ένταση, 13.000 φορές μεγαλύτερες από τους βομβαρδισμούς της Χιροσίμα. Ο ήχος της έκρηξης ήταν τόσο ισχυρός, που θα μπορούσε να ακουστεί μέχρι την Αυστραλία. Βράχοι, ηφαιστειακή τέφρα και ελαφρόπετρα σκορπίστηκαν σε έκταση 115 χιλιομέτρων. Με βάση τα επίσημα στοιχεία περισσότερα από 37.000 άτομα έχασαν τη ζωή τους, εξαιτίας του «τσουνάμι» που προκλήθηκε από την έκρηξη. Πολλοί είναι πάντως εκείνοι που υποστηρίζουν ότι ο αριθμός των νεκρών ήταν πολύ μεγαλύτερος.

Tambora, Ινδονησία

Μια ακόμη προσθήκη στα 130 ενεργά ηφαίστεια της Ινδονησίας. Με υψόμετρο 4.300 μέτρων, το ηφαίστειο Tambora, με τις διαδοχικές του εκρήξεις την περίοδο Απριλίου-Ιουνίου του 1815, άλλαξε ριζικά την στρατόσφαιρα, ενώ ταυτόχρονα προκάλεσε τους χειρότερους λιμούς του 19ου αιώνα σε Ευρώπη και Αμερική. Κόκκινες ελαφρόπετρες «εκτοξεύονταν» από τον κρατήρα του ηφαιστείου και οι γειτονικοί οικισμοί τυλίχτηκαν στη λάβα. Η βλάστηση στο νησί καταστράφηκε τελειωτικά από την όξινη βροχή και την τέφρα. Αποτέλεσμα ήταν 71.000 άτομα να χάσουν τη ζωή τους εξαιτίας της πείνας, της φωτιάς ή και από δηλητηρίαση.

Vesuvius, Ιταλία

Ο Βεζούβιος είναι ένα ηφαίστειο στις δυτικές ακτές της Ιταλίας, που βρίσκεται σε απόσταση 12 χιλιομέτρων από τη Νάπολη. Η πρώτη έκρηξη του ηφαιστείου- που σύμφωνα με τους ιστορικούς κατάστρεψε ολοκληρωτικά και εξαφάνισε μέσα στη λάβα τρεις μεγάλες πόλεις -την Πομπηία, το Ηράκλειο και τις Σταβίες- έγινε το 79 μ. Χ. και κόστισε τη ζωή σε 25.000 άτομα. Μεγάλες εκρήξεις σημειώθηκαν το 1794, το 1872, το 1906 και το 1944, προκαλώντας ανυπολόγιστες καταστροφές και πολλούς θανάτους. Παρά τον κίνδυνο που διατρέχουν οι κάτοικοι, η περιοχή γύρω από το Βεζούβιο είναι ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη, κυρίως επειδή το ηφαιστειογενές έδαφος είναι εξαιρετικά εύφορο.

Laki, Ισλανδία

Το θρυλικό ισλανδικό ηφαίστειο Laki, παραμένει ανενεργό από το 1783. Το 1.725 μέτρων ηφαίστειο προκάλεσε με την έκρηξή του εθνική καταστροφή, καθώς τα δηλητηριώδη σύννεφα φθορίου και διοξειδίου του θείου, εξαφάνισαν το 50% του ζωικού πληθυσμού της Ισλανδίας, ενώ η πείνα σκότωσε το 25% του πληθυσμού. Περίπου 3, 4 κυβικά μέτρα λάβας ξεχύθηκαν σε έκταση 1.400 μέτρων. Οι καταστροφικές συνέπειες της έκρηξης, έγιναν αισθητές σε όλο τον κόσμο. Η υπερβολική χρήση αερολυμάτων, μετέβαλε τη θερμοκρασία του βορείου ημισφαιρίου, ενώ το πολικό ψύχος σκότωσε περισσότερα από 8.000 άτομα το χειμώνα εκείνης της χρονιάς στη Βρετανία. Αντίστοιχες ήταν και οι επιπτώσεις στη Βόρεια Αμερική το χειμώνα του 1784, που έχει καταγραφεί ως ένας από τους ψυχρότερους χειμώνες όλων των εποχών. Το ποσοστό χιονοπτώσεων στο New Jersey ξεπέρασε κάθε προηγούμενο, η πολιτεία Mississippi «πάγωσε», το ίδιο και ο κόλπος του Μεξικού.