Θέλετε να μάθετε τι σημαίνει Ξανθιώτικο Καρναβάλι; Πρωτοτυπία, ιστορία, τοπική παράδοση… ένα λαϊκό πανηγύρι, που παρόμοιό του δεν υπάρχει!

Από το 1969 κιόλας, σε άρθρο της εφημερίδας «Έλλην. Βορράς», αναφέρονταν τα εξής: «Το Καρναβάλι της Ξάνθης δεν είναι μασκαράτες, ούτε και υπάρχει δεύτερο στην Ελλάδα, έτσι όπως το ενεπνεύσθη μια ομάς Ξανθιωτών, οι οποίοι ξεκίνησαν με πεποίθηση ότι θα το καταστήσουν έναν θεσμό εις την Θράκη και εις την Μακεδονία. Είναι εορταστικές εκδηλώσεις λαϊκές που λαμβάνουν μέρος, όχι μόνον άψυχα κινούμενα, δημιουργήματα της ζωγραφικής και της σημερινής νοοτροπίας ή μπογιατισμένες καρικατούρες, αλλά συγκροτήματα μουσικά με ευρωπαϊκά και εγχώρια λαϊκά όργανα…. Και η επιτροπή, κατά γενική ομολογία τριάντα χιλιάδων λαού που παρακολουθούσε τις εκδηλώσεις αυτές εις την Ξάνθη, το επέτυχαν πλήρως… Είναι ένα λαϊκό πανηγύρι, ένα σύνολο λαογραφικών εκδηλώσεων μέσα στην εποχή της αποκριάς και της διασκεδάσεως….. Τα καρναβάλια και τα άρματα, ωραιότατα και αυτά, αποτελούν το συμπλήρωμα των εορταστικών εκδηλώσεων οι οποίες είναι η ζωντάνια της Θράκης…».

Για την Ξάνθη, οι Αποκριές ήταν πάντα μια μεγάλη γιορτή. Αρκεί να ανατρέξουμε στους ομίλους των μεμονωμένων μεταμφιέσεων, των αυτοσχέδιων καρναβαλιών που γυρνούσαν στους δρόμους και επισκέπτονταν τα σπίτια, αλλά και στη συμμετοχή του κόσμου στις αποκριάτικες βραδιές που οργανώνονταν στα χορευτικά κέντρα, ιδιαίτερα από τη δεκαετία του ΄20 και έπειτα. «Η Ξάνθη διατηρεί πάντοτε μια πρωτοπορία Αποκρηάτικου ξεφαντώματος» δηλώνεται στο πρόγραμμα των «Αποκρηάτικων Θρακικών Γιορτών» του 1967.

Το ήδη αναφερόμενο αναβιωτικό πλαίσιο εθίμων και δρωμένων καθώς και ο προσανατολισμός στην αρχαία ιστορία, ντύνει θεματολογικά όχι μόνο τα άρματα των παρελάσεων, αλλά και τη διακόσμηση των σελίδων στα κατά έτος προγράμματα. Έτσι αυτά βρίθουν από ορφικές και διονυσιακές παραστάσεις, εικόνες θρακικής λύρας, ζευγάρια θρακών χορευτών με ενδυμασίες του νεότερου παραδοσιακού πολιτισμού και παραστάσεις θρακιώτη «γκαϊντατζή». Συχνά όλα αυτά εμφανίζονται δεμένα μεταξύ τους σα σύνολο στην παράσταση, τοποθετημένη κατά προτίμηση στο εξώφυλλο. Όσο για το κάλεσμα στο καρναβάλι, γίνεται κι αυτό με τρόπο που ανταποκρίνεται στο πνεύμα των ημερών.

Το 1974 εμφανίζεται και το στοιχείο της σάτιρας στο ξανθιώτικο καρναβάλι, καθώς παρελαύνουν άρματα «λιτότητας και περισυλλογής, τέλος δε εν μέσω ζωηρών χειροκροτημάτων διήλθε το άρμα με παράστασιν του πετρελαίου της Θάσο» (Εφημ. ‘Ελλην. Βορράς’, αρ.φ. 4618/1719, 27/2/1974, σ.11). Μπαίνοντας στην επόμενη δεκαετία του θεσμού των Θρακικών Λαογραφικών Εορτών, η σύγχρονη πραγματικότητα της πόλης παίρνει τη δική της σκυτάλη, προβάλλοντας ωστόσο την ενότητά της με την παλιά. Ο θεσμός αντιμετωπίζεται πια σαν «ανάγκη» και γίνεται λόγος για πάντρεμα του παρελθόντος με το παρόν.

Από το 1991 και έπειτα, η ίδρυση των καρναβαλικών συλλόγων – όπου η συμμετοχή του κόσμου της πόλης στη διαμόρφωση των γιορτών είναι ουσιαστική- και η ανάληψη της οργάνωσής τους από τη Δημοτική Επιχείρηση Ανάπτυξης Ξάνθης στα 1993, επανορίζουν το θεσμό. Η χρονική διάρκεια της προετοιμασίας μεγαλώνει, καθιερώνεται ο δεκαπενθήμερος εορτασμός, όπως επίσης οι θεατρικές και μουσικές εκδηλώσεις με επώνυμους καλλιτέχνες, οι χοροί των συλλόγων στα κέντρα και στους υπαίθριους χώρους. Εισάγεται το φαντασμαγορικό στοιχείο με την πολύχρωμη παρουσία των ομάδων καρναβαλιστών – ιδιαίτερα στην παρέλαση της τελευταίας Κυριακής. Όλα αυτά, ενώ το στίγμα του ξανθιώτικου καρναβαλιού διατηρείται με την είσοδο πάντα του θρακιώτη καρνάβαλου κατά την έναρξη των γιορτών και το κάψιμο του στο τέλος της Αποκριάς, με παραδοσιακά συγκροτήματα, με τις χορωδίες και τις καντάδες.

Το κάψιμο του Τζάρου

Ξεχωριστή θέση στο ξανθιώτικο καρναβάλι, έχει το «κάψιμο του Τζάρου», ένα ιδιαίτερα παλαιό έθιμο. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση ο «Τζάρος» ή η «Τζάρους» κατά τους κατοίκους της Ανατολικής Θράκης, ήταν ένα κατασκευασμένο ανθρώπινο ομοίωμα, τοποθετημένο πάνω σε έναν σωρό από πουρνάρια. Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς καιγόταν στο κέντρο αλάνας, πλατείας ή σε υψώματα για να μην έχουν το καλοκαίρι ψύλλους. Το έθιμο αυτό το έφεραν οι πρόσφυγες από το Σαμακώβ της Ανατολικής Θράκης και αναβιώνει κάθε χρόνο από τους κατοίκους του ομώνυμου συνοικισμού, ο οποίος βρίσκεται κοντά στη γέφυρα του ποταμού Κόσυνθου της Ξάνθης. Μετά την ολοκλήρωση του εθίμου, ακολουθεί φαντασμαγορικό θέαμα με πυροτεχνήματα.

Πρόγραμμα ξανθιώτικου καρναβαλιού 2011

Όπως κάθε χρονιά, έτσι και φέτος, οι εκδηλώσεις που διοργανώνονται στην Ξάνθη έχουν και λαογραφικό χαρακτήρα, με έντονα προβεβλημένα τα παραδοσιακά θρακιώτικα στοιχεία (συμμετέχουν χορευτικά συγκροτήματα και όλοι οι πολιτιστικοί σύλλογοι της Θράκης και κάποιοι γειτονικών περιοχών), αλλά και πιο σύγχρονα χαρατηριστικά, όπως το περίφημο κυνήγι του θησαυρού, η παρέλαση των αρμάτων και των καρναβαλιστών κ.ά.

Την περίοδο του καρναβαλιού, στην κεντρική πλατεία της πόλης, στο θέατρο αλλά και σε άλλους χώρους, πραγματοποιούνται εκδηλώσεις με τη συμμετοχή μουσικών συγκροτημάτων και χορευτικών ομάδων, πολλές από τις οποίες περιλαμβάνουν την αναβίωση παλαιών εθίμων.

Φέτος, η επικαιρότητα επηρεάσε το ξανθιώτικο καρναβάλι, το οποίο έθεσε ως θέμα του για το 2011, το «Δ.Ν.Τ., Διεθνής Νομισματική Τρέλα».

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στο πρόγραμμα για το 2011, περιλαμβάνονται παραδοσιακοί χοροί, πολλές συναυλίες και παραστάσεις, ενώ το Σάββατο, 5 Μαρτίου, στην κεντρική πλατεία της Ξάνθης, θα γίνει η παρουσίαση της μεγαλύτερης μάσκας στον κόσμο, η οποία κατασκευάστηκε στην Ξάνθη και θα περιληφθεί στο βιβλίο Guinness World Records!

Θα ακολουθήσει η βραδινή παρέλαση των πληρωμάτων, που θα καταλήξει στην κεντρική πλατεία όπου το γλέντι θα συνεχιστεί μ’ ένα ξέφρενο πάρτι, ενώ την Κυριακή, 6 Μαρτίου, στις 13.30, θα ξεκινήσει η μεγάλη καρναβαλική παρέλαση με τα άρματα και χιλιάδες καρναβαλιστές να συνοδεύουν το βασιλιά καρνάβαλο.

Οι εορταστικές εκδηλώσεις των Θρακικών Λαογραφικών Εορτών 2011, ολοκληρώνονται με το ξανθιώτικο έθιμο «το κάψιμο του Τζάρου» σε μια φαντασμαγορική ατμόσφαιρα με πυροτεχνήματα.

Ευχαριστούμε ιδιαιτέρως τη Δημοτική Κοινωφελή Επιχείρηση Ξάνθης, διοργανωτή των θρακικών λαογραφικών εορτών και του ξανθιώτικου καρναβαλιού, για την παροχή πληροφοριών.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πρόγραμμα του φετινού καρναβαλιού και άλλα στοιχεία, επισκεφθείτε το επίσημο site του ξανθιώτικου καρναβαλιού: www.carnivalx.gr και τη σελίδα του στο Facebook: www.facebook.com/group.php?gid=26248554158 .

ΠΟΠΗ ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ