Είναι αλήθεια ότι η σοκολάτα είναι μεγάλη αδυναμία των περισσοτέρων και ένα κομματάκι της μπορεί να μας αλλάξει τη διάθεση μέσα σε μερικά λεπτά. Έχετε, όμως, σκεφτεί ποτέ από πού προέρχεται και τι σχέση μπορεί να έχει με την παιδική εργασία στην Γκάνα; Ας δούμε τι συμβαίνει με την αγαπημένη μας απόλαυση, σύμφωνα με έρευνα της Fair Trade Hellas, και τι μπορούμε να κάνουμε ως καταναλωτές και λάτρεις της.

Η σιλουέτα μας δεν μας αφήνει να την απολαμβάνουμε όσο θα θέλαμε, όποτε, όμως, βρεθεί στα χέρια μας, μας χαρίζει τεράστια απόλαυση, αυξάνοντας τα επίπεδα ενδορφινών και βελτιώνοντας τη διάθεσή μας όσο τη γευόμαστε, ακόμη κι αν οι θερμίδες και τα λιπαρά της «απειλούν» τη γραμμή μας. Όσο, όμως, γλυκιά κι αν φαντάζει στα μάτια και τη γεύση μας, η σοκολάτα έχει και μια πιο «πικρή» υπόσταση στο ταξίδι μέχρι να φτάσει σε εμάς, που ίσως λίγοι γνωρίζουν.

Από το κακάο στη σοκολάτα

Η σοκολάτα είναι ένα από τα πιο δημοφιλή γλυκά παγκοσμίως, καταναλώνεται δε σε τόσο ευρεία κλίμακα που έχει γίνει πλέον προϊόν μαζικής κατανάλωσης: ο μέσος Ευρωπαίος και ο μέσος Αμερικανός των ΗΠΑ καταναλώνουν 5,2 κιλά σοκολάτας το χρόνο! Στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ αποδίδεται πάνω από το 47% και 20% των παγκόσμιων πωλήσεων αντίστοιχα, ενώ οι Αυστριακοί και οι Γερμανοί καταναλώνουν περίπου 9 κιλά το άτομο ετησίως, πράγμα που τους καθιστά πρωταθλητές στην κατανάλωση σοκολάτας στην Ευρώπη. Και ενώ η δημοτικότητα της σοκολάτας αυξάνεται, ελάχιστη σημασία δίδεται στην προέλευση του βασικού συστατικού της, του κακάο, και στις συνθήκες υπό τις οποίες παράγεται.

Ενώ η μεγαλύτερη κατανάλωση κακάο γίνεται στον Παγκόσμιο Βορρά, το κακάο καλλιεργείται στις τροπικές περιοχές γύρω από τον Ισημερινό, αφού εκεί επικρατούν οι ιδιαίτερες συνθήκες που είναι απαραίτητες για την παραγωγή του. Κάθε χρόνο παράγονται περίπου 4,2 εκατομμύρια τόνοι κόκκων κακάο.

Το 70% των κόκκων κακάο παγκοσμίως προέρχονται από χώρες της Δυτικής Αφρικής: Ακτή του Ελεφαντοστού, Γκάνα, Νιγηρία και Καμερούν. Η Ακτή του Ελεφαντοστού είναι με διαφορά η μεγαλύτερη παραγωγός κακάο, παρέχοντας πάνω από το 1/3 του εμπορευόμενου κακάο παγκοσμίως. Η Γκάνα, ως δεύτερη μεγαλύτερη παραγωγός κακάο, παράγει το 21% της ποσότητας που πωλείται ανά τον κόσμο. Η Ινδονησία, η Νιγηρία, το Καμερούν, η Βραζιλία και το Εκουαδόρ είναι οι επόμενοι βασικοί προμηθευτές κακάο.

Σήμερα, πάνω από το 90% του κακάο εξακολουθεί να καλλιεργείται και να συλλέγεται σε μικρά οικογενειακά αγροκτήματα με μέσο μέγεθος 50 στρέμματα ή λιγότερο. Το κακάο είναι η βασική πηγή εισοδήματος για 5,5 εκατ. μικροκαλλιεργητές παγκοσμίως.

Η καλλιέργεια του κακάο εξαρτάται πολύ από την εντατική χειρωνακτική εργασία. Οι καρποί του δεν ωριμάζουν όλοι ταυτόχρονα, γι’ αυτό και πρέπει διαρκώς κάποιος να τους ελέγχει, να τους φροντίζει και να τους συλλέγει. Ένα και μόνο δέντρο φέρει την ίδια στιγμή άνθη και καρπούς σε διαφορετικά στάδια ωρίμανσης. Επιπλέον, τα κακαόδεντρα είναι πολύ ευάλωτα σε ασθένειες, οι οποίες μπορούν να εξαπλωθούν ταχύτατα όταν η φύτευση είναι πυκνή. Ως εκ τούτου, το κόστος συντήρησης στην καλλιέργεια του κακάο είναι πολύ υψηλό. Αφού οι καρποί ωριμάσουν και κοπούν από τα δέντρα με το χέρι, οι κόκκοι υποβάλλονται σε μια διαδικασία ζύμωσης, αποξήρανσης, καθαρισμού και συσκευασίας. Αυτά τα πρώτα βήματα της επεξεργασίας γίνονται όλα στις φυτείες, είναι δε πολύ σημαντικά επειδή καθορίζουν την ποιότητα των κόκκων, άρα και της σοκολάτας που θα παραχθεί.

Οι καλλιεργητές πωλούν τους σάκους με τους αποξηραμένους κόκκους στους μεσάζοντες, οι οποίοι τους μεταπωλούν στους εξαγωγείς. Στη συνέχεια, το ακατέργαστο κακάο μεταφέρεται στις χώρες του Παγκόσμιου Βορρά που παρασκευάζουν σοκολάτες, κι εκεί οι κόκκοι καβουρδίζονται, τεμαχίζονται σε μικρά κομμάτια και αλέθονται.

Η αλυσίδα αξίας της σοκολάτας είναι πολύ σύνθετη, ασαφής και χαρακτηρίζεται από τεράστιες ανισότητες στην αγορά εις βάρος των μικρών καλλιεργητών. Η εξαθλίωση των καλλιεργητών κακάο, η εκμετάλλευση των εργατών, η παιδική εργασία και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις είναι κάποια από τα βασικά χαρακτηριστικά της σύγχρονης σοκολατοβιομηχανίας.

Οι σοκολάτες ιδιωτικής ετικέτας των ελληνικών σούπερ μάρκετ εξετάστηκαν όσον αφορά την κοινωνική και οικολογική ποιότητά τους από την Fair Trade Hellas στον Έλεγχο Σοκολάτας 2016, που βασίζεται σε ανεξάρτητα σήματα πιστοποίησης – Fairtrade, UTZ, Rainforest Alliance και το ΕU-Organic-Label. Καμία από αυτές δεν αναδείχθηκε ως πράσινη σε κανένα από τα δύο αυτά πεδία (οικολογικό ή κοινωνικό) εξαιτίας της εκτεταμένης κοινωνικής και περιβαλλοντικής εκμετάλλευσης στη συμβατική εφοδιαστική αλυσίδα κακάο.

Κατά μέσο όρο, οι Έλληνες καταναλώνουν 2 κιλά σοκολάτας το χρόνο, όπου ένα αξιοσημείωτο ποσοστό αυτών είναι οι σοκολάτες ιδιωτικής ετικέτας των σούπερ μάρκετ. Όπως καταλαβαίνετε, πολλές απ’ αυτές τις σοκολάτες έχουν μια πικρή επίγευση, ειδικά αν αναλογιστούμε ότι:

• Περισσότερα από 2 εκατομμύρια παιδιά δουλεύουν στις καλλιέργειες κακάο στην Δυτική Αφρική
• Στην Γκάνα, οι παραγωγοί κακάο κερδίζουν μόνο 80 cent την ημέρα, ενώ στην Ακτή Ελαφαντοστού μόνο 50 cent
• Μόνο ένα 6,6% της τιμής που πληρώνουμε για μια σοκολάτα επιστρέφει πίσω στον παραγωγό κακάο
• Τα ιδιαιτέρως τοξικά φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνται στις καλλιέργειες κακάο βλάπτουν σοβαρά τους μικροκαλλιεργητές, τις οικογένειες τους, αλλά και το περιβάλλον

Ως καταναλωτές μπορείτε να δράσετε μέσω των αγοραστικών σας επιλογών, ως πολίτες μπορείτε να φέρετε αντιμέτωπες τις εταιρίες και να βοηθήσετε στην άσκηση πίεσης πιο δίκαιες και βιώσιμες συνθήκες σε πολιτικό πλαίσιο.

Κάνετε συνειδητές επιλογές όταν αγοράζετε

Στην περίπτωση της σοκολάτας ή και άλλων επεξεργασμένων προϊόντων που περιέχουν σοκολάτα, διαλέξτε προϊόντα με την ένδειξη FAIRTRADE, βιολογικά προϊόντα ή αγοράστε προϊόντα από εταιρείες που παράγουν σύμφωνα με τα πρότυπα του Παγκόσμιου Οργανισμού Δίκαιου Εμπορίου (WFTO). Έτσι παρέχεται μια καλύτερη τιμή στους αγρότες και τους εργαζόμενους ή/και πληρούνται τα υψηλότερα περιβαλλοντικά πρότυπα.

Όταν καταναλώνετε σοκολάτα, πρέπει να γνωρίζετε ότι απολαμβάνετε ένα προϊόν του οποίου το κύριο συστατικό έχει παραχθεί σε μικρές οικογενειακές φυτείες, κάπου στα τροπικά δάση του Παγκόσμιου Νότου. Είναι ένα καταπληκτικό φυτό το οποίο, θεωρητικά, μπορεί να υποστηρίξει τους αγρότες που ασκούν εκτενή και ποικίλη αγροδασοπονία. Γνωρίζοντας ότι οι αγρότες έχουν το μεγαλύτερο αντίκτυπο στην ποιότητα και τη γεύση της σοκολάτας σας, καθώς και στην κατάσταση του περιβάλλοντος στη γη τους, θα πρέπει να είναι εύκολο για σας να επιλέξετε βιολογικά και με ενδειξη FAIRTRADE σοκολάτα.

Γράψτε στο λιανοπωλητή σας

Εάν δεν είστε ικανοποιημένοι με τις επιλογές πιστοποιημένης σοκολάτας στα σούπερ μάρκετ σας, γράψτε τους ένα μήνυμα ή δημοσιεύστε την άποψή σας στους λογαριασμούς τους στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης τους. Ρωτήστε τους από πού προέρχεται η σοκολάτα τους, εάν τους ενδιαφέρει πώς παράγεται και εάν μπορούν να εγγυηθούν την απουσία παιδικής εργασίας στις φυτείες κακάο.

Ενημερωθείτε και υποστηρίξετε την εκστρατεία

Στην ιστοσελίδα www.supplychainge.org μπορείτε να βρείτε πληροφορίες για τις διάφορες μάρκες των σούπερ μάρκετ και τον τρόπο που παράγονται. Επισκεφθείτε τις εκδηλώσεις, αναλάβετε δράση και υποστηρίξτε τα υπομνήματα για να γίνουν τα προϊόντα με την επωνυμία των σούπερ μάρκετ πιο δίκαια και βιώσιμα.