H Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Νάντια Αναγνωστή της Ομάδας Logodiatrofis.gr μας εξηγεί τι συμβαίνει με τον εθισμό στο φαγητό, τι πρέπει να προσέξουμε και πώς να το αντιμετωπίσουμε.

Ο εθισμός στα τρόφιμα είναι ένα σοβαρό πρόβλημα. Είναι ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο κάποιοι άνθρωποι δεν μπορούν να ελέγξουν τον εαυτό τους γύρω από ορισμένα τρόφιμα, ανεξάρτητα από το πόσο σκληρά προσπαθούν.

Η υγιεινή διατροφή και η απώλεια βάρους μπορεί να φαίνονται δύσκολοι στόχοι για πολλούς ανθρώπους. Παρά τις προσπάθειες τους, επανειλημμένα διαπιστώνουν ότι καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες ανθυγιεινών τροφίμων, γνωρίζοντας ότι μπορεί να τους διαταράσσει από τον αρχικό τους στόχο.

Η αλήθεια είναι ότι ορισμένα τρόφιμα έχουν επιπτώσεις στον εγκέφαλο με αποτέλεσμα να μην μπορείτε να τις περιορίσετε στο καθημερινό σας διαιτολόγιο. Ο εθισμός στα τρόφιμα είναι ένας εθισμός στο πρόχειρο φαγητό, συγκρίσιμος με τον εθισμό στα ναρκωτικά. Είναι ένας σχετικά νέος και αμφιλεγόμενος όρος, αν και οι περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι υπάρχει. Ο εθισμός στα τρόφιμα είναι παρόμοιος με αρκετές άλλες διατροφικές διαταραχές, όπως η βουλιμία και άλλες ανθυγιεινές σχέσεις με τα τρόφιμα.

Επιδράσεις στον εγκέφαλό σας
Ο εθισμός στα τρόφιμα επηρεάζει τις ίδιες περιοχές του εγκεφάλου σας με τον εθισμό στα ναρκωτικά. Συμπεριλαμβάνονται επίσης οι ίδιοι νευροδιαβιβαστές και πολλά από τα συμπτώματα είναι πανομοιότυπα. Τα επεξεργασμένα τρόφιμα έχουν ισχυρή επίδραση στα κέντρα ανταμοιβής του εγκεφάλου σας. Αυτά τα αποτελέσματα προκαλούνται από νευροδιαβιβαστές εγκεφάλου όπως η ντοπαμίνη. Τα πιο επικίνδυνα τρόφιμα περιλαμβάνουν τα τυποποιημένα τρόφιμα όπως η καραμέλα, η ζάχαρη και τα ψημένα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά. Ο εθισμός στα τρόφιμα δεν προκαλείται από έλλειψη θέλησης, αλλά είναι αποτέλεσμα ενός σήματος ντοπαμίνης που επηρεάζει τη βιοχημεία του εγκεφάλου σας .

8 συμπτώματα εθισμού στο φαγητό
Δεν υπάρχει εξέταση αίματος για τη διάγνωση εθισμού στο φαγητό. Όπως και με άλλους εθισμούς, βασίζεται σε συμπεριφορικά συμπτώματα. Εδώ καταγράφονται τα κοινά συμπτώματα του εθισμού στο φαγητό: 

• Έχετε συχνά επιθυμία για ορισμένα τρόφιμα, παρά την αίσθηση πληρότητας και έχοντας τελειώσει ένα γεύμα.
• Όταν αρχίσετε να τρώτε ένα φαγητό που λαχταρούσατε, συχνά βρίσκεστε τρώγοντας πολύ περισσότερο από ό,τι προοριζόταν.
• Όταν τρώτε ένα φαγητό που λαχταρούσατε, μερικές φορές τρώτε μέχρι το σημείο που να αισθάνεστε υπερβολικά γεμάτος.
• Συχνά αισθάνεστε ένοχοι όταν τρώτε συγκεκριμένα τρόφιμα, αλλά βρίσκετε τον εαυτό σας να τα τρώει ξανά σύντομα.
• Μερικές φορές βρίσκετε δικαιολογίες στο μυαλό σας γιατί πρέπει να φάτε.
• Έχετε επανειλημμένα -αλλά χωρίς επιτυχία- προσπαθήσει να σταματήσετε να τρώτε συγκεκριμένα τρόφιμα, όπως ελεύθερα γεύματα ή ημέρες.
• Συχνά κρύβετε την κατανάλωση ανθυγιεινών τροφών από άλλους.
• Αισθάνεστε ανίκανοι να ελέγξετε την κατανάλωσή ανθυγιεινών τροφίμων, παρά το γεγονός ότι γνωρίζετε ότι επιβαρύνουν την υγεία σας, συμπεριλαμβανομένου της αύξησης βάρους.

Αν μπορείτε να αναφέρετε 4-5 από τα συμπτώματα αυτής της λίστας, ίσως πρέπει να συζητήσετε τη σχέση σας με τα τρόφιμα με κάποιον ειδικό.

Αξίζει τον κόπο να αποφύγω κάποια ανθυγιεινά τρόφιμα;
Η αποφυγή πρόχειρων τροφών (junk food) μπορεί να φαίνεται αδύνατη. Είναι παντού και αποτελούν σημαντικό μέρος του σύγχρονου πολιτισμού. Εντούτοις, σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι απαραίτητη η απόλυτη αποχή από ορισμένες τροφές. Μόλις αποφασίσετε να μην καταναλώσετε ξανά αυτά τα τρόφιμα, η αποφυγή τους μπορεί να γίνει ευκολότερη και οι επιθυμίες σας μπορεί επίσης να εξαφανιστούν. Εάν δεν είστε σίγουροι ότι η αποφυγή των πρόχειρων τροφίμων αξίζει τον κόπο, εξετάστε το ενδεχόμενο να γράψετε μια λίστα πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων. Τα πλεονεκτήματα μπορούν να συμπεριλάβουν: «Θα χάσω βάρος», «Θα ζήσω περισσότερο», «Θα πάρω περισσότερη ενέργεια και θα νιώθω καλύτερα κάθε μέρα», κλπ. Μειονεκτήματα μπορεί να περιλαμβάνουν:«Δεν θα μπορώ να φάω παγωτό με την οικογένειά μου», «κανένα μπισκότο τα Χριστούγεννα», «Μπορεί να πρέπει να εξηγήσω τις επιλογές τροφίμων μου», κλπ. Γράψτε τα πάντα - ανεξαρτήτως από το πόσο περίεργο ή μάταιο μπορεί να σας φανεί.

Στη συνέχεια, βάλτε τις λίστες δίπλα-δίπλα και αναρωτηθείτε αν αξίζει τον κόπο;

Τι πρέπει να κάνετε;
Εάν αποφασίσετε να αποκόψετε οριστικά  τρόφιμα για να ξεπεράσετε τον εθισμό σας, μπορείτε να κάνετε μερικά πράγματα για να προετοιμαστείτε και να κάνετε τη μετάβαση ευκολότερη:

• Τρόφιμα ενεργοποίησης: Γράψτε μια λίστα με τα τρόφιμα που έχετε τη τάση να υπερκαταναλώνετε.  Αυτά είναι τα τρόφιμα ενεργοποίησης που χρειάζεστε για να αποφύγετε εντελώς.
• Τοποθεσίες γρήγορου φαγητού: Κάντε μια λίστα με χώρους γρήγορου φαγητού που σερβίρουν υγιεινά τρόφιμα και σημειώστε τις υγιεινές επιλογές τους
• Τι να φάτε: Σκεφτείτε ποια τρόφιμα πρόκειται να φάτε -κατά προτίμηση υγιεινά τρόφιμα που σας αρέσουν και τα οποία ήδη τρώτε τακτικά.
• Πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα: Σκεφτείτε να κάνετε πολλά αντίγραφα της λίστας pros-and-cons σας. Κρατήστε ένα αντίγραφο στην κουζίνα σας, στο ντουλαπάκι του μπάνιου και στο πορτοφόλι. Υπενθυμίστε στον εαυτό σας γιατί το κάνετε αυτό.
• Επιπλέον, μην ξεκινάτε δίαιτα. Θα πρέπει να θέσετε την απώλεια βάρους σε αναμονή για τουλάχιστον έναν έως τρεις μήνες.

Η υπέρβαση του εθισμού στο φαγητό είναι αρκετά δύσκολη. Η πείνα και οι περιορισμοί θα κάνουν τα πράγματα ακόμη πιο δύσκολα. Μόλις ακολουθήσετε αυτά τα βήματα, ορίστε μια ημερομηνία στο σύντομο μέλλον -όπως το Σαββατοκύριακο- από αυτό το σημείο και μετά δεν θα αγγίξετε ξανά τα εθιστικά τρόφιμα ενεργοποίησης.

Αναζήτηση βοήθειας
Εάν καταλήξετε να υποτροπιάζετε και να χάσετε ξανά τον έλεγχο της κατανάλωσης τροφής, να  ξέρετε ότι δεν είστε μόνοι. Ενώ είναι δυνατό να ξεπεράσετε τον εθισμό από μόνοι σας -ακόμα και αν χρειάζεται αρκετές δοκιμές- μπορεί συχνά να είναι ωφέλιμη η αναζήτηση βοήθειας. Πολλοί επαγγελματίες υγείας και ομάδες υποστήριξης μπορούν να σας βοηθήσουν να ξεπεράσετε τον εθισμό σας.

Τι να θυμάστε
Ο εθισμός στα τρόφιμα είναι ένα πρόβλημα το οποίο σπάνια επιλύεται μόνο του, εκτός αν κάνετε μια συνειδητή απόφαση για να το αντιμετωπίσετε. Ωστόσο, πιθανότατα θα επιδεινωθεί με την πάροδο του χρόνου. Τα πρώτα βήματα για να ξεπεραστεί ο εθισμός σας περιλαμβάνουν την απαρίθμηση των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων της εγκατάλειψης των τροφίμων, την εύρεση υγιεινών εναλλακτικών επιλογών διατροφής και την οριστική ημερομηνία για να ξεκινήσετε το ταξίδι σας σε ένα πιο υγιεινό τρόπο ζωής. Μπορεί επίσης να θέλετε να ζητήσετε βοήθεια από έναν επαγγελματία υγείας ή από μια ομάδα δωρεάν υποστήριξης. Να θυμάστε πάντα ότι δεν είστε μόνοι σας.

Νάντια Αναγνωστή
Διαιτολόγος - Διατροφολόγος
Μέλος της Ομάδας Logodiatrofis.gr