H Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Σταματία Διακάκη, με μεταπτυχιακό στην Κλινική Διατροφή και εκπαιδευμένη στην αντιμετώπιση Διατροφικών Διαταραχών μας λύνει την απορία για τη ζαχαρίνη, την εναλλακτική της ζάχαρης. Είναι τελικά μια καλή επιλογή;

Η ζαχαρίνη (Ε954) είναι μία μη φυσική γλυκαντική ουσία που συναντάται με τη μορφή λευκής σκόνης ή σε ταμπλέτες. Προκύπτει έπειτα από βιομηχανική επεξεργασία οξείδωσης του φθαλικού ανυδρίτη. Είναι από τις παλαιότερες τεχνητές ουσίες που έχει ενταχθεί στη διατροφή των ανθρώπων εδώ και πάνω από 100 χρόνια. Έγινε όμως ευρέως γνωστή μεταγενέστερα μεταξύ των δεκαετιών του ΄60 και του ΄70. 

Ζαχαρίνη και δεδομένα
Η ζαχαρίνη είναι 300-400 φορές πιο γλυκιά από την κλασική ζάχαρη. Αυτός είναι και ο λόγος που χρειάζεται πολύ μικρή ποσότητα χωρίς την επίδραση υψηλών θερμοκρασιών. Ο λόγος είναι ότι μπορεί να αφήσει μία πιο πικρή γεύση επιτυγχάνοντας το αντίθετο επιθυμητό αποτέλεσμα. Εξαιτίας αυτού, πολλές φορές γίνεται μία ανάμειξη της ζαχαρίνης με άλλες γλυκαντικές ουσίες της ίδιας θερμιδικής αξίας.

Ζαχαρίνη και θερμίδες
Τα τελευταία χρόνια η κατανάλωση των γλυκαντικών ως υποκατάστατο της ζάχαρης, είναι ένα πολυσυζητημένο θέμα. Απασχολεί μάλιστα όλους τους ανθρώπους που ενδιαφέρονται για τη διατήρηση και μείωση του σωματικού τους βάρους.

Θερμίδες: 360 kcal

Πρωτεϊνες: 0,94 gr

Υδατάνθρακες: 89,11 gr

Λίπη: 0 gr

Νάτριο: 428 gr

Απόδοση ανά 100 γραμμάρια

 Σχετικά με την απώλεια βάρους
Η αντικατάσταση της ζάχαρης με μία γλυκαντική ουσία με λίγες θερμίδες, μπορεί να συμβάλλει θετικά στην επίτευξη απώλειας βάρους. Το γεγονός αυτό συμβαίνει διότι οι συνολικές προσλαμβανόμενες θερμίδες είναι λιγότερες εφόσον στα περισσότερα προϊόντα είναι εφικτή η αντικατάσταση της ζάχαρης με το γλυκαντικό σε ποσοστό από 50% μέχρι 100%. Βέβαια, όπως είναι γνωστό και από όλα τα τρόφιμα, είναι ωφέλιμη για τον ανθρώπινο οργανισμό όταν καταναλώνεται μέσα στo πλαίσιo της συνιστώμενης ημερήσιας ποσότητας. Για παράδειγμα, όταν κάποιος καταναλώνει τρεις γλυκούς καφέδες ημερησίως, η αντικατάσταση της ζάχαρης με τη ζαχαρίνη θα βοηθήσει στη ρύθμιση του σωματικού βάρους αφού περιέχει λιγότερες θερμίδες. Παρ' όλα αυτά, σύμφωνα με μελέτες που έχουν διεξαχθεί σε γυναίκες, διαπιστώθηκε πως εκείνες που κατανάλωναν ορισμένα γλυκαντικά, σαν τη ζαχαρίνη, ως μία εναλλακτική διατροφική λύση συγκριτικά με ένα ποσοστό που δεν προτιμούσε παρόμοιες ουσίες, είχαν περισσότερα κιλά. Αυτό συνέβαινε διότι εθίζονταν στην έντονη γλυκιά γεύση του γλυκαντικού, ιδίως της ζαχαρίνης που είναι πολλές φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη. Το αποτέλεσμα ήταν να την αποζητούν όλο και περισσότερο αυξάνοντάς τους την όρεξη.

Σε μελέτη παρατήρησης υψηλής ποιότητας, φάνηκε πώς τα γλυκαντικά βοηθούν στην μείωση του σωματικού βάρους εξαιτίας της χαμηλότερης θερμιδικής περιεκτικότητας. Για την ακρίβεια, κατά μέσο όρο 94 θερμίδες πιο κάτω σε κάθε γεύμα που αντιστοιχεί περίπου σε απώλεια 1,4 κιλού. Προσοχή όμως! Τα γλυκαντικά δεν έχουν την δυνατότητα να μειώσουν από μόνα τους το σωματικό βάρος. Δεν έχουν ούτε λιποδιαλυτικές δράσεις ούτε ενεργοποιούν τον μεταβολισμό. Λειτουργούν απλώς ως μία εναλλακτική επιλογή της ζάχαρης που σε συνδυασμό με μία σωστή και ισορροπημένη διατροφή, το άτομο επιδιώκει το στόχο του.

Συνιστώμενη ημερίσια ποσότητα
Η ζαχαρίνη ως τεχνητό γλυκαντικό, θα πρέπει να ελέγχεται συνέχεια για την ασφαλή συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψή της, ώστε ακόμη και η υψηλότερη προτεινόμενη δοσολογία να μην είναι τοξική και επιβλαβής για τον ανθρώπινο οργανισμό. Για αυτό έχει οριστεί η ποσότητα των 5mg/kg σωματικού βάρους. Δηλαδή, όταν ένα άτομο ζυγίζει 65 κιλά η συνιστώμενη ημερήσια ποσότητα ζαχαρίνης που μπορεί να καταναλώσει σε μία μέρα, χωρίς να υπάρχει κίνδυνος εμφάνισης προβλημάτων υγείας μακροπρόθεσμα εξαιτίας της υπερδοσολογίας, είναι 65*5=325 mg. 

Πού μπορεί να χρησιμοποιηθεί η ζαχαρίνη
Ένα ακόμη χαρακτηριστικό που καθιστά τη ζαχαρίνη ασφαλή προς κατανάλωση είναι το μεγάλο χρονικό διάστημα που παραμένει αναλλοίωτη. Αυτό το γεγονός επιτρέπει στις εταιρείες να την εντάσσουν σε περισσότερα προϊόντα που τους επιτρέπει την χρόνια αποθήκευσή τους. Βρίσκεται σε ανθρακούχα ποτά διαίτης, σε διάφορες σως, καραμέλες, τσίχλες, ζελέ, κονσερβοποιημένα φρούτα, μπισκότα. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί και ως υποκατάστατο ζάχαρης στον καφέ και τα γλυκά. Ακόμη, συμπεριλαμβάνεται στα καλλυντικά, στις βιταμίνες και γενικότερα στα φαρμακευτικά προϊόντα.

Θετικές συνέπειες από την χρήση ζαχαρίνης
Η συνειδητή κατανάλωση ζαχαρίνης συνδυαστικά με μία ισορροπημένη διατροφή συμβάλλουν συνολικά στην διατήρηση και μείωση του σωματικού βάρους. Επιπλέον, λόγω του ότι η ζαχαρίνη δεν διασπάται από τον οργανισμό και κατά συνέπεια δεν απορροφάται από το συκώτι, αποβάλλεται αμετάβλητη χωρίς να διαταράσσει τα επίπεδα της ινσουλίνης στο αίμα. Με αυτόν τον τρόπο καθίσταται κατάλληλη για τα άτομα που πάσχουν από Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2.

Αρνητικές συνέπειες από την χρήση ζαχαρίνης
Το σύνολο των ερευνών που έχουν γίνει μέσα στα χρόνια, δεν έχουν πιστοποιήσει τη σύνδεση κατανάλωσης της ζαχαρίνης με τυχόν επιπτώσεις που μπορεί να προκύψουν στον ανθρώπινο οργανισμό. Ωστόσο, έχει παρατηρηθεί ότι η μακροχρόνια χρήση του συγκεκριμένου γλυκαντικού μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες εμφάνισης της παχυσαρκίας και του διαβήτη, όπως και τη δυσλειτουργία των νεφρών και του ήπατος. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι εκκρίνει την ορμόνη της ντοπαμίνης που κάνει τις ουσίες αυτές πιο εθιστικές. Έτσι, ο άνθρωπος μπορεί να καταλήξει στο να προσλαμβάνει μεγαλύτερες ποσότητες. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να αποθηκεύονται οι ποσότητες αυτές με τη μορφή λίπους. Με το πέρασμα των χρόνων κάποια όργανα που συμβάλλουν στην πέψη να υπολειτουργούν.

Παράλληλα, κάτι που βρίσκεται υπό διερεύνηση, είναι πως  η ζαχαρίνη έχει ταυτιστεί με τη δημιουργία καρκινογενέσεων και κυρίως του εγκεφάλου. Γίνονται στοχευμένες συστάσεις και αναφορές στις εγκύους και τις θηλάζουσες σχετικά με τη ποσότητα κατανάλωσης γλυκαντικών σαν τη ζαχαρίνη. Σε μία έρευνα βρέθηκε ότι οι έγκυες  που χρησιμοποιούσαν σε καθημερινή βάση τεχνητά γλυκαντικά είχαν περισσότερες πιθανότητες να αποκτήσουν παιδί που θα είναι υπέρβαρο μέχρι τα 7 του έτη, από εκείνες που δεν τα κατανάλωσαν καθόλου. Επίσης, σε πρόσφατη μελέτη έχει διαπιστωθεί ότι η χρήση των τεχνητών γλυκαντικών επιδρούν αρνητικά στη χλωρίδα του εντέρου, διαταράσσοντας το μικροβίωμα του.

Είναι τελικά καλύτερη η ζαχαρίνη;
Είναι γνωστό ότι η πρόσληψη πολλών θερμίδων οδηγεί στην παχυσαρκία. Η ζάχαρη έχει μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε θερμίδες και υδατάνθρακες από τη ζαχαρίνη. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να την χαρακτηρίζουμε πιο παχυντική και ανθυγιεινή αφού έχει υψηλότερο γλυκαιμικό δείκτη που δεν συνιστάται για διαβητικούς, αποτελεί επικίνδυνο παράγοντα πρόκλησης καρδιακών και εγκεφαλικών παθήσεων και εμφάνιση τερηδόνας. Βέβαια, τα οφέλη των γλυκαντικών έναντι της κατανάλωσης ζάχαρης εξαρτώνται και από άλλες παραμέτρους όπως:

• το είδος του γλυκαντικού
• το χρονικό διάστημα που χρησιμοποιείται
• σε ποιο τρόφιμο προστίθετα
• αν υπάρχουν κάποιες άλλες διαταραχές στην υγεία του ατόμου που μπορεί να το επηρεάσουν

Για τον λόγο αυτό, αν θέλετε να φάτε ένα γλυκό σε μία λογική ποσότητα και συχνότητα, τότε μπορείτε να το καταναλώσετε χωρίς τύψεις και με κανονική ζάχαρη. Η εμμονική αποφυγή της ζάχαρης δεν θα μας καθιστά πιο υγιείς ούτε μας οδηγεί σε ένα ιδανικό βάρος. Το βασικό είναι να υπάρχει μια ισορροπία και ένα μέτρο στην καθημερινή μας διατροφή.

Εν ολίγοις, η ζαχαρίνη ως ένα τεχνητό γλυκαντικό, φαίνεται να αποτελεί μία κατάλληλη εναλλακτική διατροφική επιλογή όταν καταναλώνεται με μέτρο. Βέβαια, υπάρχουν ακόμη ασάφειες και χρειάζονται περισσότερα εμπεριστατωμένα επιστημονικά δεδομένα για τις συνέπειες που προκαλεί στον ανθρώπινο οργανισμό, καθώς και κατά πόσο μπορεί να γίνει η ολοκληρωτική αντικατάσταση της ζάχαρης από αυτή την ουσία.

Σταματία Διακάκη
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
www.diatrofi.gr