Οι αυξημένες συγκεντρώσεις της αφρικανικής σκόνης, αλλά και οι επικίνδυνες ουσίες που περιέχει, έχουν ήδη προκαλέσει συνέπειες στη δημόσια υγεία. H Μοριακή Βιολόγος Κλεοπάτρα Ζουμπουρλή από το medlab.gr μας ενημερώνει για τις επικίνδυνες ουσίες που μπορεί να μας μεταφέρει και δίνει οδηγίες για τις ευπαθείς ομάδες.

Η αφρικανική σκόνη επισκέπτεται όλο και πιο συχνά την Ελλάδα και την Κύπρο τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας του φαινομένου της ερημοποίησης που καταγράφεται στη Σαχάρα. Σε έρευνες Ελλήνων και ξένων επιστημόνων, εντόπισαν μια ολόκληρη λίστα από επικίνδυνα βαρέα μέταλλα στην αφρικανική σκόνη.

Σύμφωνα με μετρήσεις που έγιναν κατά τη διάρκεια του έτους σε διάφορες περιοχές της χώρας, η σκόνη που ταξιδεύει από την Αφρική μεταφέρει στη χώρα μας δηλητηριώδεις ουσίες, όπως είναι ο μόλυβδος, ο ψευδάργυρος, το χρώμιο, το βανάδιο, το αρσενικό και το νικέλιο, σε περιεκτικότητες μάλιστα που κανείς δεν υπολόγιζε ότι θα ήταν τόσο μεγάλες. Το ζήτημα προκαλεί τεράστια ανησυχία στην επιστημονική κοινότητα για τις επιπτώσεις που έχει η μεταφορά της «τοξικής» αφρικανικής σκόνης στην ανθρώπινη υγεία και στο περιβάλλον, καθώς η αφρικανική σκόνη εμφανίζεται πλέον σε όλα τα μήκη και πλάτη της Ελλάδας, ενώ αναμένεται να αυξηθεί ακόμα περισσότερο στο μέλλον.

Οι επιστήμονες δίνουν πλέον για πρώτη φορά την εξήγηση για τα αυξημένα επεισόδια εμφάνισης σκόνης στον ουρανό των χωρών της Μεσογείου, η οποία δεν είναι άλλη από την ερημοποίηση, που αποτελεί μία από τις πιο δραματικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Στη Σαχάρα, η ερημοποίηση προχωρά με ανυπολόγιστα ταχείς ρυθμούς, με αποτέλεσμα οι έρημες περιοχές να επεκτείνονται εις βάρος των καλλιεργήσιμων εκτάσεων, αυξάνοντας τις ποσότητες της σκόνης που μπορεί να μεταφερθούν στην ατμόσφαιρα. 

Τα προβλήματα στην υγεία από την σκόνη
Οι αυξημένες συγκεντρώσεις της αφρικανικής σκόνης, αλλά και οι επικίνδυνες ουσίες που περιέχει, έχουν ήδη προκαλέσει συνέπειες στη δημόσια υγεία, καθώς έχει παρατηρηθεί πως σε ημέρες με έντονες συγκεντρώσεις σκόνης αυξάνονται οι εισαγωγές στα νοσοκομεία με ασθενείς που αντιμετωπίζουν αναπνευστικά και καρδιολογικά προβλήματα. Στην Κρήτη, έχει καταγραφεί αύξηση των εισαγωγών για αναπνευστικά και καρδιολογικά προβλήματα, ενώ στην Αθήνα σημειώνεται αύξηση στις νοσοκομειακές εισαγωγές για παιδικό άσθμα και αρρυθμίες. 

Οι αιτίες για την ύπαρξη των βαρέων μετάλλων στη φυσική σκόνη που προέρχεται από τη Σαχάρα είναι πολλαπλές και, σύμφωνα με τους επιστήμονες, οφείλονται στην αύξηση της ρυπογόνου δραστηριότητας στις χώρες της βορείου Αφρικής. Τα προηγούμενα χρόνια είχαμε τους βομβαρδισμούς της Λιβύης, που φαίνεται ότι συνέβαλαν στην παραγωγή των επικίνδυνων ρύπων. Επιπλέον, υπάρχουν πόλεις, όπως το Κάιρο, με μεγάλη ατμοσφαιρική ρύπανση, ενώ στη βόρεια Αφρική έχει αυξηθεί πολύ η κυκλοφορία οχημάτων, αλλά και οι χωματερές, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις καίγονται απελευθερώνοντας στην ατμόσφαιρα επικίνδυνους ρύπους.

Οδηγίες για ευπαθείς ομάδες

• Η χρήση μάσκας είναι πάρα πολύ σημαντική. 
• Αποφύγετε την έκθεση στη σκόνη, συμβουλεύουν – μεταξύ άλλων – οι ειδικοί των υπουργείων Περιβάλλοντος και Υγείας..
• Σε περιπτώσεις που οι συγκεντρώσεις ξεπερνούν το όριο ασφαλείας, τα άτομα με αναπνευστικό πρόβλημα, οι καρδιοπαθείς, τα παιδιά και τα άτομα άνω των 65 ετών θα πρέπει να αποφύγουν κάθε σωματική άσκηση - δραστηριότητα σε εξωτερικούς χώρους.
• Επίσης, συνιστάται η αποφυγή παραμονής σε εξωτερικούς χώρους ιδιαίτερα σε περιοχές με αυξημένη κυκλοφορία.
• Άτομα με άσθμα μπορεί να χρειαστούν πιο συχνά εισπνοές ανακουφιστικού φαρμάκου. Επί επιμονής συμπτωμάτων συνιστάται επικοινωνία με τον θεράποντα ιατρό.

Σχολεία
Όταν οι ρύποι ξεπερνούν τα 150 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα, διακόπτεται η λειτουργία των δημόσιων ή ιδιωτικών βρεφικών, βρεφονηπιακών, παιδικών σταθμών, νηπιαγωγείων και σχολείων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Σε κάθε άτομο συνιστάται να αποφύγει κάθε σωματική άσκηση σε εξωτερικούς χώρους και να περιορίσει το χρόνο παραμονής σε εξωτερικούς χώρους ιδιαίτερα σε περιοχές με αυξημένη κυκλοφορία.

Βιβλιογραφία
- Saharan dust levels in Greece and received inhalation doses C. Mitsakou, G. Kallos, N. Papantoniou, C. Spyrou, S. Solomos, M. Astitha, and C. Housiadas 
1National and Kapodistrian University of Athens, Department of Physics, Athens, Greece
Gerasopoulos E., P. Kokkalis, V. Amiridis, E. Liakakou, C. Perez, K. Haustein, K. Eleftheratos, M. O. Andreae, T. W. Andreae, and C. S. Zerefos (2009) ‘Dust specific extinction cross-sections over the Eastern Mediterranean using the BSC-DREAM model and sun photometer data: the case of urban environments’.
Meteorological Patterns Associated with Intense Saharan Dust Outbreaks over Greece in Winter (P. T. Nastos) Laboratory of Climatology and Atmospheric Environment, University of Athens, Faculty of Geology and Geoenvironment, Panepistimiopolis, 15784 Athens, Greece - Gill, A.E., 1982: Atmosphere-Ocean Dynamics. Academic Press, New York, 662 pp. -Goudie and Middleton, 2001, Saharan dust storms: nature and consequences, Earth-Science Rev., 56, 179-204. - D’Almeida, G. A., 1987, Desert aerosol characteristics and effects on climate, In: Palaeoclimatology and Palaemeteorlogy: Modern and Past Patterns of Global Atmospheric Transport, Eds. M. Leinen and M. Sarnthein, NATO ASI Series, C, vol. 282, 311-338. 

Κλεοπάτρα Ζουμπουρλή, Μοριακή βιολόγος,  
medlabnews.gr