Η αναπνοή από την μύτη είναι η πρώτη επιλογή της φύσης, καθώς λειτουργεί ως φυσικός υγραντήρας και φίλτρο του αέρα που εισπνέουμε. Επίσης, είναι απόλυτα φυσιολογικό να αναπνέουμε από το στόμα. Η συστηματική και χρόνια όμως στοματική αναπνοή (mouth breathing/ oral breathing) είναι ένα κοινό εύρημα στα παιδιά που σχετίζεται με καταστάσεις στη γενικότερη υγεία και ανάπτυξη του ατόμου. Εάν δεν αντιμετωπιστεί, ακολουθεί το άτομο σε όλη τη διάρκεια της ζωής του προκαλώντας σειρά προβλημάτων.

Η στοματική αναπνοή είναι μία έξη που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε αλλεργική ρινίτιδα και σε υπερτροφικές αδενοειδείς εκβλαστήσεις (κρεατάκια), εκμύζηση δακτύλου και χρόνια ρινική συμφόρηση. Αυτές οι καταστάσεις δυσκολεύουν τη ρινική αναπνοή και οδηγούν τον οργανισμό αυτόματα στην αμέσως επόμενη επιλογή: την στοματική αναπνοή.

Γιατί όμως θεωρείται επιβαρυντικός παράγοντας για την ανάπτυξη και την υγεία του ατόμου;

Τα παιδιά που αναπνέουν συστηματικά και χρόνια από το στόμα μπορεί να αναπτύξουν σκελετικές και μυικές αλλαγές στο πρόσωπο:

μακρύ και στενό πρόσωπο

μακρύ και στενό στόμα

στενή γνάθο (σαγόνι και πηγούνι)

στενή και ψηλή υπερώα

ανώμαλη οδοντική σύγκλειση

ουλώδες χαμόγελο (gummy smile)

λανθασμένη θέση της γλώσσας (ώθηση της γλώσσας "tongue thrust")

στενό και αδύναμο άνω χείλος

"σαρκώδες" κάτω χείλος

στενή ή πεπλατυσμένη μύτη με μικρούς και μη ανεπτυγμένους επαρκώς ρώθωνες

Επιπλέον, επηρεάζεται η φυσιολογία του σώματος και πολύ συχνα παρατηρούνται πονοκέφαλοι, ουλίτιδα, άσχημη αναπνοή και τερηδόνα, συχνά κρυώματα και ενοχλήσεις στον λαιμό, προβλήματα πέψης, κακός ύπνος και χρόνια κούραση. Η στάση του σώματος αλλάζει καθώς ο οργανισμός πασχίζει να ανοίξει τον αεραγωγό με αποτέλεσμα το κεφάλι να γέρνει μπροστά και να κυρτώνουν οι ώμοι. 

Η ανατομία και η λειτουργικότητα του στόματος επηρεάζεται επίσης προκαλώντας ανώμαλη σύγκλειση των δοντιών που είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί ορθοδοντικά καθώς τα χείλη και η γλώσσα αντισταθμίζουν τη θεραπεία με τη θέση ανάπαυσής τους, ο χρόνος θεραπείας είναι μεγαλύτερος και υπάρχει μεγάλος κίνδυνος παλινδρόμησης μετά το πέρας της θεραπείας.

Ακούγεται παράδοξο κι όμως η αναπνοή από το στόμα δεν μας προσφέρει περισσότερο οξυγόνο καθώς πολύ λιγότερο απορροφάται από το αίμα. Ο οργανισμός πασχίζει να αντισταθμίσει αυτές τις συνθήκες και να λειτουργήσει. Έτσι τα προβλήματα στον ύπνο είναι πολύ κοινά κάτι που συνεπώς επηρεάζει την ανάπτυξη και τη σχολική επίδοση των παιδιών, γι'αυτό και η στοματική αναπνοή έχει σχετιστεί και με τη διάσπαση προσοχής-υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ/ ADHD) και τις μαθησιακές δυσκολίες. Στους ενήλικες η περιορισμένη συγκέντρωση οξυγόνου στο αίμα σχετίζεται με υψηλή πίεση, καρδιαγγειακά προβλήματα, υπνική άπνοια. 

Η λύση δεν είναι απλά να θυμάσαι να κλείνεις το στόμα - δυστυχώς δεν είναι τόσο εύκολο. Οι μύες του προσώπου και του στόματος είναι προγραμματισμένοι και "εθισμένοι" να λειτουργούν ώστε να γίνεται η αναπνοή από το στόμα και το σώμα δεν γνωρίζει πώς να αναπνέει σωστά. Έτσι οι μύες πρέπει να εκπαιδευτούν ξανά ώστε να λειτουργούν σωστά. Μετά από τη θεραπεία ή αντιμετώπιση του βασικού αιτίου (αλλεργία, κρεατάκια κλπ.) συστήνεται μία μυολειτουργική εξέταση του στοματοπροσωπικού συστήματος από έμπειρο λογοθεραπευτή για να εντοπίσει τις αλλαγές στη λειτουργικότητα των μυών και τις αναπνευστικές συνήθειες. Η θεραπεία αποτελείται από ασκήσεις που προγραμματίζονται εξατομικευμένα και απαιτεί την άμεση συνεργασία και εμπλοκή του ατόμου. Μπορεί να συνδυαστεί με την ορθοδοντική θεραπεία παράλληλα, πάντα σε συνεννόηση με τον ειδικό ορθοδοντικό. Είναι πολύ σημαντικό, εφόσον εντοπιστεί η συστηματική στοματική αναπνοή (συνήθως από ΩΡΛ), να ξεκινήσει άμεσα η μυολειτουργική θεραπεία ώστε να περιοριστεί ο κίνδυνος εμφάνισης των προβλημάτων στη σχολική επίδοση και στη γενικότερη υγεία του παιδιού.

Βιβλιογραφία

Abreu et al. Etiology, clinical manifestations and concurrent findings in mouth-breathing children. Jornal de Pediatria (Rio J), 2008;84(6):529-535.

J. L. Paul, Ram S. Nanda. Effect of Mouth Breathing on Dental Occlusion. The Angle Orthodontist: 1973;43(2):201-206.

Jefferson Y. Mouth breathing: adverse effects on facial growth, health, academics, and behavior. Gen Dent. 2010;58:18–25. quiz 26-27, 79-80.

 D. Schievano,R. M. P. Rontani, F. Bérzin. Influence of myofunctional therapy on the perioral muscles. Clinical and electromyographic evaluations. Journal of Oral Rehabilitation, 1999;26(7):564–569.

Vera C., Conde G., Wajnsztejn R.,Nemr K. Learning disabilities and mouth breathing in subjects with attention deficit hyperactivity disorder diagnosis. Rev. CEFAC, 2006;8(4):441-455.

A. Brawley, B. Silverman, S. Kearney, D.Guanzon, M.Owens, H.Bennett, A.Schneider, Allergic rhinitis in children with attention-deficit/hyperactivity disorder. Ann Allergy Asthma Immunol. 2004 Jun;92(6):663-7.

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια